زحمت نيفتد ( رجوع به كفايت ) .
( 1597 ) كسى كه بدون خانه ملكى احتياجش رفع نمىشود ، وقتى حج بر او واجب است كه پول خانه را هم داشته باشد .
( 1598 ) اگر كسى توشه راه و مركب سوارى نداشته باشد و ديگرى به او ببخشد - با وجود ساير شرايط استطاعت - حج بر او واجب مىشود ، و فرقى در اين نيست كه خود توشه و مركب سوارى را بدهند ، يا پولش را ، و هم چنين ملك او كنند يا به او ببخشند ( 1599 ) اگر مخارج رفتن و برگشتن و مخارج افراد تحت تكفل كسى را در مدتى كه مكه مىرود و بر مى گردد به او ببخشند و با او شرط كنند كه حج بجا آورد ، لازم نيست قبول كند ، ولى اگر قبول كرد حج بر او واجب مىشود .
( 1600 ) اگر مقدارى مال ، كه براى حج كافى است به كسى بدهند و با او شرط كنند كه در راه مكه به كسى كه مال را داده خدمت نمايد ، لازم نيست قبول كند ، ولى اگر قبول كرد حج بر او واجب مىشود .
( 1601 ) اگر مقدارى مال به كسى بدهند و حج بر او واجب شود ، چنانچه حج نمايد ، هر چند بعدا مالى از خود پيدا كند ، ديگر حج بر او واجب نيست .
( 1602 ) اگر براى تجارت ، مثلا تا جده برود و مالى بدست آورد كه اگر بخواهد از آنجا به مكه رود مستطيع باشد ، بايد حج كند و در صورتى كه حج نمايد ، اگر چه بعدا مالى پيدا كند كه بتواند از وطن خود به مكه رود ، ديگر حج بر او واجب نيست .
( 1603 ) اگر انسان اجير شود كه از طرف ديگرى به حج برود ، چنانچه خودش نتواند برود و بخواهد ديگرى را از طرف خودش بفرستد ، بايد از كسى كه او را اجير كرده اجازه بگيرد .
( 1604 ) اگر كسى مستطيع شود و حج را بجا نياورد و فقير شود ، بايد حج بجا آورد ، اگر چه به زحمت باشد .
( 1605 ) اگر در سال اولى كه مستطيع شده به مكه رود و در وقت معينى كه دستور داده اند به عرفات و مشعر الحرام نرسد ، چنانچه در سالهاى بعد مستطيع نباشد ، حج بر او واجب نيست ، ولى اگر از سالهاى پيش مستطيع بوده و نرفته بايد

311