( 588 ) تيمم بر سنگ گچ و سنگ آهك قبل از پخته شدن صحيح است ، و اگر سنگ گچ و آهك پخته شده است و چيز ديگرى ندارد احتياطا هم به آنها و هم به گل يا غبار ، اگر برايش ممكن است ، تيمم نمايد . ولى تيمم به جواهر ، مانند سنگ عقيق و فيروزه باطل مىباشد .
( 589 ) اگر خاك ، ريگ ، كلوخ و سنگ پيدا نشود ، بايد با تكان دادن لباس و فرش و مانند آن خاك تهيه كند . همچنين اگر با خشك كردن گل بتواند خاك تهيه كند بايد اين كار را انجام دهد ، و اگر تهيه خاك به هيچ صورتى ممكن نيست ، دست خود را بر لباس يا فرش و مانند آن بزند تا روى آن غبار آلود شود و بر آن تيمم كند و اگر غبار در لاى لباس يا فرش باشد تيمم بر آن صحيح نيست ، چنانچه گرد و غبار هم پيدا نشود بايد به گل تيمم كند و اگر گل هم پيدا نشود ، احتياط مستحب آن است كه نماز را بدون تيمم بخواند و بنابر اقوى بعدا قضاى آن را بجا آورد .
( 590 ) كسى كه آب ندارد اگر برف يا يخ داشته باشد ، چنانچه ممكن است بايد آن را آب كند و با آن وضو بگيرد يا غسل نمايد ، و اگر ممكن نيست و چيزى هم كه تيمم به آن صحيح است ندارد ، احتياط مستحب آن است كه نماز را بدون وضو و تيمم بخواند و بعدا بايد قضاى آن را هم بخواند .
( 591 ) اگر با خاك و ريگ چيزى مانند كاه ، كه تيمم به آن باطل است مخلوط شود ، نمىتواند به آن تيمم كند ولى اگر آن چيز به قدرى كم باشد كه در خاك يا ريگ ، از بين رفته حساب شود ، تيمم به آن خاك و ريگ صحيح است ، بلكه اگر آن چيز كم باشد و از بين رفته هم حساب نشود ولى عرفا خاك و ريگ گفته شود ، بعيد نيست تيمم صحيح باشد .
( 592 ) تيمم به ديوار گلى صحيح است و هم چنين است تيمم به زمين و خاك نمناك و تيمم به گل سفت شده نيز صحيح است . بنا بر اين گلى كه تيمم به آن با وجود زمين و خاك خشك صحيح نيست ، گلى است كه تر باشد .
( 593 ) چيزى كه بر آن تيمم مىكند بايد پاك باشد و اگر چيز پاكى كه تيمم به آن صحيح است ندارد احتياط در اين است كه نماز را بدون تيمم بخواند و بعدا با وضو يا غسل يا تيمم نماز را دو مرتبه بخواند .

116