گنج ( 1422 ) گنج ، مالى است كه در زمين يا در درخت يا كوه يا ديوار پنهان باشد و كسى آن را پيدا كند و طورى باشد كه به آن ، گنج بگويند .
( 1423 ) اگر انسان در زمينى كه ملك كسى نيست ، گنجى پيدا كند مال خود او است و بايد خمس آن را بدهد .
( 1424 ) نصاب گنج 105 مثقال نقره يا 15 مثقال طلا است ، يعنى اگر قيمت چيزى را كه از گنج به دست مىآورد ، بعد از كم كردن هزينه اخراج ، به 105 مثقال نقره سكه دار يا 15 مثقال طلاى سكه دار برسد بايد خمس آن را بدهد ، و در تعلق خمس به گنج نيز گذشتن سال معتبر نيست .
( 1425 ) اگر در زمينى كه از ديگرى خريده گنجى پيدا كند و احتمال بدهد كه مال فروشنده است ، بايد به او اطلاع دهد و اگر آن فروشنده ادعا كرد كه مال او است و راست گفتن او محتمل بود ، به او داده مىشود ، و اگر گفت مال من نيست بنابر احتياط واجب به فروشنده قبل از او اطلاع داده مىشود ، و اگر هيچ كدام از فروشندگان مدعى مالكيت نبودند ، مال پيدا كننده است و خمس آن بر او واجب مىشود ، و هم چنين است در موردى كه گنج در ملك ديگرى پيدا شود ، اگر چه احتياط مستحب آن است كه همه را صدقه بدهد تا در مواردى كه بين خمس و صدقه مشترك است مصرف شود .
( 1426 ) اگر كسى حيوانى از چهار پايان را بخرد و در شكم او مالى از قبيل طلا و نقره باشد ، چنانچه احتمال بدهد مال فروشنده و يا فروشنده قبل از او است ، بايد به او خبر دهد ، و تمام مراتبى كه در مسألة گذشته در مورد خبر دادن گفته شد ، اينجا هم جارى مىشود ، ولى اگر در شكم ماهى دريا و يا آهوى صحرا و مانند اينها كه مالك مشخصى ندارد ، مالى از قبيل طلا و نقره پيدا كرد ، اطلاع دادن به كسى لازم نيست و مانند وقتى است كه فروشندگان حيوان همه نفى مالكيت كنند . بنابر اين احوط آن است كه بعد از پرداخت خمس ، بقيه آن را صدقه بدهد ، اگر چه اظهر آن

278