كسانى كه روزه بر آنها واجب نيست ( 1361 ) اگر كسى مريض باشد به طورى كه بداند يا گمان كند روزه گرفتن براى او ضرر دارد ، نبايد روزه بگيرد ، و اگر روزه بگيرد روزه اش صحيح نيست ، و در صورت خوف ضرر در صورتى كه خوف او عقلايى باشد ، مىتواند روزه اش را افطار كند .
( 1362 ) كسى كه به علت پيرى نمىتواند روزه بگيرد يا براى او مشقت دارد ، روزه بر او واجب نيست ، و چنانچه تا رمضان بعد بتواند روزه بگيرد ، اقوى وجوب قضا است ، و در صورتى كه نتواند تا رمضان بعد روزه را قضا كند ، واجب است براى هر روز ، يك مد طعام - كه تقريبا ده سير است - از گندم يا جو و مانند اينها صدقه دهد ، و هم چنين كسى كه توانايى قضاى روزه را داشته ولى به سبب ندانستن حكم ، قضاى آن را تا رمضان بعد تأخير انداخته ، بايد علاوه بر قضاى روزه به مقدارى كه گفته شد كفاره بدهد .
( 1363 ) بر پسر يا دخترى كه تازه بالغ شده اند و قدرت بر روزه گرفتن ندارند ، روزه واجب نيست و كفاره هم ندارد ، ولى قضاء دارد .
( 1364 ) اگر انسان مرضى دارد كه زياد تشنه مىشود و نمى تواند تشنگى را تحمل كند ، يا براى او مشقت دارد ، روزه بر او واجب نيست ، ولى اگر تا رمضان بعد بتواند روزه بگيرد واجب است قضاى آن را بگيرد ، و در صورت عدم توانايى واجب است براى هر روز يك مد طعام از گندم و جو و مانند اينها صدقه دهد .
( 1365 ) زنى كه زاييدن او نزديك است و روزه براى حملش يا خودش ضرر دارد ، واجب است افطار نمايد و براى هر روز يك مد طعام به فقير بدهد و در هر دو صورت روزه هايى را كه نگرفته ، بعدا بايد قضا نمايد .
( 1366 ) زنى كه بچه شير مىدهد و شير او كم است ، چه مادر بچه باشد يا دايه او ، چه با اجرت شير بدهد يا بى اجرت ، اگر روزه براى خودش يا بچه اى كه شير مىدهد ضرر داد ، واجب است افطار كند و براى هر روز يك مد طعام به فقير بدهد ، و در هر دو صورت روزه هايى را كه نگرفته بعد از بر طرف شدن عذر ، بايد قضا

266