قرار گذاشته‌اند ، مىتواند عوض آن را از خريدار مطالبه نمايند ولى اگر خريدار نتواند بپردازد ، بايد او را مهلت دهد .
مسأله 2116 - اگر به كسى كه قيمت جنس را نمىداند ، مقدارى نسيه بدهد و قيمت آن را به او نگويد معامله باطل است ولى اگر به كسى كه قيمت نقدى جنس را مىداند نسيه بدهد و گرانتر حساب كند ، مثلا بگويد : جنسى را كه به تو نسيه مىدهم تومانى يك ريال از قيمتى كه نقد مىفروشم گرانتر حساب مىكنم و او قبول كند اشكال ندارد .
مسأله 2117 - كسى كه جنسى را نسيه فروخته و براى گرفتن پول آن مدتى قرار داده ، اگر مثلا بعد از گذشتن نصف مدت ، مقدارى از طلب خود را كم كند و بقيه را نقد بگيرد اشكال ندارد .
معامله سلف مسأله 2118 - معامله سلف آنست كه مشترى پول را بدهد كه بعد از مدتى جنس را تحويل بگيرد و اگر بگويد : اين پول را مىدهد كه مثلا بعد از شش ماه فلان جنس را بگيرم و فروشنده بگويد : قبول كردم ، يا فروشنده پول را بگيرد و بگويد : فلان جنس را فروختم كه بعد از شش ماه تحويل بدهم معامله صحيح است .
مسأله 2119 - اگر پول طلا و نقره يا طلا و نقره را سلف بفروشد به پول طلا و نقره يا به طلا و نقره ، معامله باطل است . ولى اگر جنسى را سلف بفروشد و عوض آن را جنس ديگر يا پول بگيرد معامله صحيح است . و احتياط مستحب آنست در عوض جنسى كه مىفروشد پول بگيرد و جنس ديگر نگيرد .
شرائط معامله سلف مسأله 2120 - معامله سلف شش شرط دارد :
اول - خصوصياتى را كه قيمت جنس بواسطه آنها فرق مىكند معين نمايند . ولى دقت زياد هم لازم نيست ، همين قدر كه مردم بگويند :
خصوصيات آن معلوم شده كافيست ، پس معامله سلف در نان و گوشت و پوست حيوان و مانند اينها كه نمىشود خصوصياتشان را كاملا معين كرد باطل است . دوم - پيش از آن كه خريدار و فروشنده از هم جدا شوند ، خريدار تمام قيمت را به فروشنده بدهد ، يا به مقدار پول آن از فروشنده طلبكار باشد و طلب خود را بابت قيمت جنس حساب كند و او قبول نمايد و چنانچه مقدارى از قيمت آن را بدهد ، اگر چه معامله به آن مقدار صحيح است ، ولى فروشنده مىتواند معامله همان مقدار را بهم بزند . سوم - مدت را كاملا معين كنند ، و اگر مثلا بگويد تا اول خرمن جنس را تحويل مىدهم چون مدت كاملا معلوم نشده معامله باطل است . چهارم - وقتى را براى تحويل جنس معين كنند كه در آن وقت ، جنس بقدرى كمياب نباشد كه فروشنده نتواند آن را تحويل دهد . پنجم - جاى تحويل جنس را معين نمايند ، ولى اگر از حرفهاى آنان جاى آن معلوم باشد ، لازم نيست اسم آنجا را ببرند . ششم - وزن يا پيمانه آن را معين كنند و جنسى را هم كه معمولا با ديدن معامله مىكنند اگر سلف بفروشند اشكال ندارد ، ولى بايد مثل بعضى از اقسام گردو و تخم مرغ تفاوت افراد آن بقدرى كم باشد كه مردم به آن اهميت ندهند .
احكام معامله سلف مسأله 2121 - انسان نمىتواند جنسى را كه سلف خريده پيش از تمام شدن مدت بفروشد و بعد از تمام شدن مدت ، اگر چه آن را تحويل نگرفته باشد ، فروختن آن اشكال ندارد . ولى فروختن غله مانند گندم و جو پيش از تحويل گرفتن آن مكروه است .
مسأله 2122 - در معامله سلف اگر فروشنده جنسى را كه قرار داد كرده در موعدش تحويل بدهد مشترى بايد قبول كند . و نيز اگر بهتر از آنچه قرار گذاشته بدهد و طورى باشد كه از همان جنس حساب شود ، مشترى بايد قبول نمايد .
مسأله 2123 - اگر جنسى را كه فروشنده مىدهد ، پست تر از جنسى باشد كه قرار داد كرده . مشترى مىتواند قبول نكند .
مسأله 2124 - اگر فروشنده بجاى جنسى كه قرار داد كرده ، جنس ديگرى بدهد ، در صورتى كه مشترى راضى شود اشكال ندارد .
مسأله 2125 - اگر جنسى را كه سلف فروخته در موقعى كه بايد آن را تحويل دهد ناياب شود و نتواند آن را تهيه كند ، مشترى مىتواند صبر كند تا تهيه نمايد ، يا معامله را بهم بزند و چيزى را كه داده پس بگيرد .
مسأله 2126 - اگر جنسى را بفروشد و قرار بگذارد گه بعد از مدتى تحويل دهد و پول آن را هم بعد از مدتى بگيرد ، معامله باطل است .
فروش طلا و نقره به طلا و نقره مسأله 2127 - اگر طلا را به طلا يا نقره را به نقره بفروشد ، سكه دار باشد يا بىسكه ، در صورتى كه وزن يكى از آنها زيادتر از ديگرى باشد ، معامله حرام و باطل است .

417