مسأله 1888 - مخارجى را كه براى گندم و جو و خرما و انگور كرده و معمول است كه آن مخارج را از خود زراعت مىدهند مىتواند از حاصل كسر كند و چنانچه باقيمانده آن به حد نصاب برسد ، بايد زكات آن را بدهد و آنچه معمول نيست از خرمن بدهند بنابر احتياط واجب لازم جزء نصاب حساب نمايند لكن زكات آن واجب نيست .
مسأله 1889 - تخمى را كه به مصرف زراعت رسانده ، اگر از خودش باشد ، به مقدار قيمت آن مىتواند از حاصل كسر كند . و اگر خريده باشد ، مىتواند قيمتى را كه براى خريد آن داده جزء مخارج حساب نمايد .
مسأله 1890 - اگر زمين و وسائل زراعت يا يكى از اين دو ملك خود او باشد : نبايد كرايه آنها را جزء مخارج حساب كند . و نيز براى كارهائى كه خودش كرده ، يا ديگرى بى اجرت انجام داده چيزى از حاصل كسر نمىشود .
مسأله 1891 - اگر درخت انگور يا خرما را بخرد ، قيمت آن جزء مخارج نيست ولى اگر خرما يا انگور را پيش از چيدن و قبل از تعلق زكات در مواردى كه خريدن آن صحيح است بخرد ، پولى را كه براى آن داده ، جزء مخارج حساب مىشود .
مسأله 1892 - اگر زمينى را بخرد و در آن زمين گندم يا جو بكارد ، پولى را كه براى خريد زمين داده جزء مخارج حساب نمىشود . ولى اگر زراعت را پيش از تعلق زكات بخرد پولى را كه براى خريد آن داده مىتواند جزء مخارج حساب نمايد و از حاصل كم كند ، اما بايد قيمت كاهى را كه از آن بدست مىآيد ، از پولى كه براى خريد زراعت داده كسر نمايد . يعنى بايد مخارج را تقسيم كند آنچه سهم گندم باشد از گندم كم كند چنان كه در مخارج زراعت هميشه بايد اين جهت ملاحظه شود مثلا اگر

372