مسأله 1077 - كسى كه نمىتواند پيشانى را به زمين برساند ، بايد بقدرى كه مىتواند خم شود ، و مهر يا چيز ديگرى را كه سجده بر آن صحيح است ، روى چيز بلندى گذاشته و طورى پيشانى را بر آن بگذارد كه بگويند :
سجده كرده است ، ولى بايد كف دستها و زانوها و انگشتان پا را بطور معمول به زمين بگذارد .
مسأله 1078 - كسى كه هيچ نمىتواند خم شود ، بايد براى سجده بنشيند و با سر اشاره كند و اگر نتواند ، بايد با چشمها اشاره نمايد و در هر دو صورت احتياط واجب آنست كه اگر مىتواند مهر را بلند كند و پيشانى را بر آن بگذارد و اگر ممكن نيست مهر را به پيشانى بگذارد و با سر يا چشمها هم نمىتواند اشاره كند ، بايد در قلب نيت سجده كند و بنابر احتياط واجب با دست و مانند آن هم براى سجده اشاره نمايد .
مسأله 1079 - كسى كه نمىتواند بنشيند ، بايد ايستاده نيت سجده كند و چنانچه مىتواند ، براى سجده با سر اشاره كند و اگر نمىتواند با چشمها اشاره نمايد و اگر اين را هم نمىتواند ، در قلب نيت سجده كند و بنابر احتياط واجب با دست و مانند آن هم براى سجده اشاره نمايد .
مسأله 1080 - اگر پيشانى بى اختيار بجاى سجده بخورد و بلند شود سجده به عمل نيامده است و بايد سجده را بطور صحيح بجا آورد و بعد از تمام شدن احتياط مستحب آن است كه دو مرتبه نماز را بخواند .
مسأله 1081 - جائى كه انسان بايد تقيه كند اگر بتواند بر حصير يا چيزى كه سجده بر آن صحيح مىباشد ، طورى سجده كند كه به زحمت نيفتد ، نبايد بر فرش و مانند آن سجده نمايد و اگر نمىتواند ، احتياط مستحب آن است كه در صورت امكان براى نماز بجاى ديگر برود و الا در همانجا نماز بخواند و بر فرش و مانند آن سجده نمايد . ظاهر اين است كه در مورد تقيه به جهت

216