حمد كه نخوانده بجا آورد ، و اگر واجبى كه نخوانده تشهد يا سجده باشد قضاى آن را هم واجب است انجام دهد .
مسأله 1200 - اگر شك كند كه سلام نماز را گفته يا نه يا شك كند درست گفته يا نه چنانچه مشغول تعقيب نماز يا نماز ديگر شده يا بواسطه انجام كارى كه نماز را به هم مىزند و در نظر عرف صدق كند كه آن انصراف از نماز است و نمازگزار از حال نماز بيرون رفته بايد به شك خود اعتنا نكند ، و اگر پيش از اينها شك كند بايد سلام را بگويد اما اگر در صحيح گفتن سلام شك كند در هر صورت بايد به شك خود اعتنا ننمايد چه مشغول كار ديگر شده باشد يا نشده باشد .
2 - شك بعد از سلام مسأله 1201 - اگر بعد از سلام نماز شك كند كه نمازش صحيح بوده يا نه ، مثلا شك كند ركوع كرده يا نه ، يا بعد از سلام نماز چهار ركعتى شك كند كه چهار ركعت خوانده يا پنج ركعت به شك خود اعتنا نكند ، ولى اگر هر دو طرف شك او باطل باشد مثلا بعد از سلام نماز چهار ركعتى شك كند كه سه ركعت خوانده يا پنج ركعت نمازش باطل است .
3 - شك بعد از وقت مسأله 1202 - اگر بعد از گذشتن وقت نماز شك كند كه نماز خوانده يا نه يا گمان كند كه نخوانده به شك خود اعتنا نكند ، ولى اگر پيش از گذشتن وقت شك كند كه نماز خوانده يا نه يا گمان كند كه نخوانده بايد آن نماز را بخواند بلكه اگر گمان هم كند كه خوانده ، بايد آن را بجا آورد .
مسأله 1203 - اگر بعد از گذشتن وقت نماز ، شك كند نماز را درست خوانده يا نه ، بايد به شك خود اعتنا نكند .

227