مسأله 1089 - كسى كه نمىتواند پيشانى را به زمين برساند بايد به قدرى كه مىتواند خم شود و مهر يا چيز ديگرى را كه سجده بر آن صحيح است روى چيز بلندى گذاشته و پيشانى را طورى بر آن بگذارد كه بگويند سجده كرده است ولى اگر مهر را بالا بياورد و به پيشانى بچسباند سجده صحيح نيست . اما كف دست ها و زانوها و انگشتان پا را بطور معمول بايد به زمين بگذارد .
مسأله 1090 - كسى كه هيچ نمىتواند خم شود بايد براى سجده بنشيند و با سر اشاره كند و اگر نتواند بايد با چشمها اشاره نمايد ، و در هر دو صورت احتياط واجب آن است كه اگر مىتواند مهر را بلند كند و پيشانى را بر آن بگذارد ، و اگر با سر يا چشمها هم نمىتواند اشاره كند بايد در قلب نيت سجده كند و بنابر احتياط واجب با دست و مانند آن براى سجده اشاره نمايد .
مسأله 1091 - كسى كه نمىتواند بنشيند ، بايد ايستاده نيت سجده كند و چنانچه مىتواند براى سجده با سر اشاره كند و اگر نمىتواند با چشمها اشاره نمايد ( يعنى آن را به قصد سجده مىبندد و به نيت سر برداشتن باز مىكند ) ، و اگر اين را هم نمىتواند در قلب نيت سجده كند ، و بنابر احتياط واجب با دست و مانند آن براى سجده اشاره نمايد .
مسأله 1092 - اگر پيشانى بى اختيار از جاى سجده بلند شود ، چنانچه ممكن باشد نبايد بگذارد دوباره بجاى سجده برسد و اين يك سجده حساب مىشود چه ذكر سجده را گفته باشد يا نه و اگر نتواند سر را نگهدارد و بى اختيار دوباره بجاى سجده برسد روى هم يك سجده حساب مىشود و اگر ذكر نگفته باشد بايد بگويد .
مسأله 1093 - جائى كه انسان بايد تقيه كند مىتواند بر فرش و مانند آن سجده نمايد و لازم نيست براى نماز به جاى ديگر برود ولى اگر در آن مكان حصير يا سنگ يا چيزى كه سجده بر آن صحيح است وجود دارد بايد بر آن

201