دست ، پا ، گوش و چشم - بريدن يا از بين بردن جفت آن موجب ديه كامل و بريدن يا از بين بردن يكى از آنها موجب نصف ديه است ، هر چند در بريدن يك لب يا يك بيضه و يا دو پلك چشم احتياط در مصالحه بر نصف است . و در حكم به ديه فرقى ميان صورت عمد و غير عمد آن وجود ندارد .
" مسأله 3263 " ديه چند چيز مانند ديه قتل است :
1 - دو چشم كسى را در آورند يا كور كنند ، و اگر يكى از آنها را در آورند يا كور كنند بايد نصف ديه قتل را بپردازند . و اگر كسى بر حسب خلقت يا به جهت حادثه اى يك چشم بيشتر ندارد ، در آوردن يا كور كردن همان يك چشم موجب ديه كامل است . و اگر چهار پلك دو چشم كسى را ببرند بنابر مشهور موجب ديه كامل است ، ولى بنابر احتياط مصالحه كنند . همچنين در بريدن دو پلك چشم به نصف ديه مصالحه نمايند .
2 - دو گوش كسى را از بيخ ببرند يا آنها را به طور كلى كر كنند و اميد بهبودى هم در بين نباشد ، و اگر يكى از آنها را ببرند يا كر كنند بايد نصف ديه قتل را بدهند . و اگر نرمه يك گوش را ببرند بايد يك سوم ديه يك گوش را بدهند .
3 - تمام بينى يا تمام نرمه بينى كسى را ببرند يا كارى كنند كه به طور كلى بوى چيزى را نفهمد و اميد خوب شدن هم نباشد .
4 - زبان كسى را كه لال نيست از بيخ ببرند ، و اگر قسمتى از آن را ببرند بنابر احتياط نسبت آن قسمت را به همه زبان بسنجند ، همچنين نقصى را كه در اثر بريدن آن در مخارج حروف بيست و هشتگانه پيدا مىشود حساب كنند ، يعنى ديه كامل را به حروف بيست و هشتگانه تقسيم كنند ، و در تفاوت اين دو با هم مصالحه نمايند . و اگر زبان شخص لال را ببرند بايد يك سوم ديه قتل را بدهند ، و اگر قسمتى از آن را ببرند آن قسمت را نسبت به همه زبان او بسنجند و حساب كنند .
5 - تمام دندانهاى كسى را از بين ببرند ، و ديه هر كدام از دوازده دندان جلوى دهان كه شش عدد در بالا و شش عدد در پايين مىباشد پنجاه مثقال شرعى - هجده نخودى - طلاى سكه دار يا پانصد درهم نقره سكه دار است ، و ديه هر كدام از شانزده دندان عقب دهان بيست و پنج مثقال شرعى طلاى سكه دار يا دويست و پنجاه درهم نقره سكه دار است .
6 - دو لب كسى را ببرند ، و اگر يكى از آنها را ببرند بنابر احتياط بر نصف ديه توافق و مصالحه نمايند .

( 1 ) مقدار هر مثقال شرعى طلا برابر با " 456 / 3 گرم " ، و مقدار هر درهم نقره سكه دار برابر با " 419 / 2 گرم " مىباشد .

593