" مسأله 1689 " چون ممكن است گچ ، آهك ، گل سرخ و گل سرشوى جزو مواد معدنى محسوب شوند ، بنابر احتياط واجب بايد خمس آنها را - اگر به حد نصاب برسند - پس از كسر مخارج استخراج و بدون كم كردن مخارج ساليانه زندگى بپردازد .
" مسأله 1690 " نصاب معدن بنابر احتياط واجب صد و پنج مثقال معمولى برابر با " 187 / 492 " گرم نقره سكه دار و يا پانزده مثقال معمولى برابر با " 312 / 70 " گرم طلاى سكه دار مىباشد ، بنابراين اگر قيمت چيزى كه از معدن استخراج شده پيش از كسر مخارج استخراج به هر يك از دو مقدار ذكر شده برسد ، بنابر احتياط واجب پس از كسر مخارج استخراج خمس باقيمانده را بپردازد .
" مسأله 1691 " مقصود از طلا و نقره سكه دار ، دينار و درهم است كه در گذشته پول رايج زمان بوده و چون ديگر رواج ندارد قيمت آنها به حسب پول رايج هر زمان ملاك است ، و بنابر احتياط واجب قيمت هر كدام كمتر است نصاب معدن را مطابق با آن ارزش تعيين نمايند .
" مسأله 1692 " اگر چند نفر در استخراج معدن شريك باشند ، چنانچه سهم هر شريك به حد نصاب برسد ، پس از كسر مخارج استخراج خمس باقيمانده بر آنها واجب مىشود .
" مسأله 1693 " اگر چيزى كه از معدن استخراج نموده كمتر از حد نصاب باشد ، چنانچه به تنهايى يا با ديگر سودهاى او از مخارج ساليانه اش زياد بيايد بايد خمس اضافه را بپردازد .
" مسأله 1694 " كسى كه از معدن چيزى به دست مىآورد - در صورت رسيدن به حد نصاب - بايد خمس آن را بدهد ، چه معدن روى زمين باشد يا زير آن ، در زمينى باشد كه ملك است يا در جايى كه مالك ندارد .
" مسأله 1695 " اگر معدنى را كه در ملك ديگرى است و عرفا جزو ملك او مىباشد بيرون آورد ، آنچه از آن به دست مىآيد بنابر احتياط مال صاحب ملك است ، و چون صاحب ملك براى بيرون آوردن آن خرجى نكرده بايد خمس تمام آنچه را كه از معدن بيرون آمده - در صورت رسيدن به حد نصاب - بپردازد .
" مسأله 1696 " اگر كسى معدنى را كه در اعماق ملك ديگرى است از طريق مباح و بدون تصرف در ملك او استخراج نمايد مال صاحب ملك نمىباشد ، و در صورت رسيدن به حد نصاب خود او بايد پس از كسر مخارج استخراج خمس آن را بپردازد .
" مسأله 1697 " اگر نداند چيزى را كه از معدن بيرون آورده به حد نصاب مىرسد يا

298