خصوصيات اختلاف داشته باشند - مثل آن كه يكى بگويد ماه بلند بوده و ديگرى بگويد بلند نبوده - به گفته آنان ماه ثابت مىشود .
3 - عده اى كه از گفته آنان يقين يا اطمينان پيدا مىشود بگويند ماه را ديده ايم ، همچنين است هر چيزى كه به واسطه آن يقين يا اطمينان پيدا مىشود .
4 - سى روز از آغاز ماه شعبان بگذرد كه به واسطه آن اول ماه رمضان ثابت مىشود ، و سى روز از اول ماه رمضان بگذرد كه به واسطه آن اول ماه شوال ( عيد فطر ) ثابت مىشود .
5 - حاكم شرع جامع الشرايط حكم كند كه اول ماه است .
" مسأله 1599 " اگر حاكم شرع جامع الشرايط حكم كند كه اول ماه است ، كسى هم كه از او تقليد نمىكند بايد به حكم او عمل نمايد ، ولى كسى كه مىداند حاكم شرع اشتباه كرده يا او را جامع الشرايط نمىداند نمىتواند به حكم او عمل كند .
" مسأله 1600 " اول ماه با پيشگويى منجمين ثابت نمىشود ، ولى اگر انسان از گفته آنان يقين يا اطمينان پيدا كند بايد به آن عمل نمايد .
" مسأله 1601 " بلند بودن ماه يا دير غروب كردن آن دليل بر اين كه شب پيش ، شب اول ماه بوده نيست .
" مسأله 1602 " اگر اول ماه رمضان براى كسى ثابت نشود و روزه نگيرد ، چنانچه دو مرد عادل بگويند شب پيش ماه را ديده ايم بايد روزه آن روز را قضا كند ، و اگر در همان روز باشد ، بقيه روز هم از كارهايى كه روزه را باطل مىكند بپرهيزد .
" مسأله 1603 " روزى را كه انسان نمىداند " آخر رمضان " است يا " اول شوال " بايد روزه بگيرد ، ولى اگر پيش از مغرب بفهمد اول شوال بوده يا دو مرد عادل شهادت دهند بايد افطار نمايد .
" مسأله 1604 " در هواى صاف اگر بيشتر مردم در صدد ديدن ماه بوده اند و با اين حال ماه را نديده باشند و فقط دو مرد عادل به آن شهادت دهند - چون در معرض اشتباه مىباشند - اعتبار شهادت آنان محل اشكال است .
" مسأله 1605 " شهادت دو مرد عادل بايد از روى حس و ديدن باشد ، پس اگر از روى حدس و يا قواعد علمى شهادت دهند اعتبارى ندارد .
" مسأله 1606 " اگر در شهرى اول ماه ثابت شود براى مردم شهرهاى ديگر فايده ندارد ، مگر آن كه فاصله آنها كم باشد ، يا انسان بداند كه افق آنها يكى است ، و يا بداند در آن

( 1 ) حكم روزى را كه انسان نمىداند " اول رمضان " است يا " آخر شعبان " در مسأله " 1443 " بيان شده است .

281