بعد معلوم شود صبح بوده ، قضاى آن روز ، بر او واجب است ، و اگر بعد از تحقيق شك كند كه صبح شده يا نه و كارى كه روزه را باطل مى كند انجام دهد بعد معلوم شود صبح بوده احتياط آن است كه قضاى روزه آن روز را بجا آورد . پنجم - آنكه كسى بگويد صبح نشده و انسان به گفته او كارى كه روزه را باطل مى كند انجام دهد ، بعد معلوم شود صبح بوده است . ششم - آنكه كسى بگويد صبح شده و انسان به گفته او يقين نكند و خود او هم موثق نباشد و كارى كه روزه را باطل مى كند انجام دهد ، بعد معلوم شود صبح بوده است . هفتم - آنكه كور و مانند آن به گفته كس ديگر افطار كنند ، بعد معلوم شود مغرب نبوده است . هشتم - آنكه در هواى صاف به واسطة تاريكى يقين كند كه مغرب شده و افطار كند بعد معلوم شود مغرب نبوده است و همچنين اگر در هواى ابر به اعتقاد اينكه مغرب شده ، افطار كند ، بعد معلوم شود مغرب نبوده ، قضاء لازم است . نهم - آنكه براى خنك شدن يا بى جهت مضمضه كند يعنى آب در دهان بگرداند و بى اختيار فرو رود . ولى اگر فراموش كند كه روزه است و آب را فرو دهد يا براى وضوء نماز واجب مضمضه كند و بى اختيار فرو رود ، قضاء بر او واجب نيست . و در مضمضه براى وضوء غير نماز واجب احتياطا قضاء نمايد .
مسألة 1690 - اگر غير آب چيز ديگرى را در دهان ببرد و بى اختيار فرو رود يا آب داخل بينى كند و بى اختيار فرو رود ، قضاء بر او واجب نيست .
مسألة 1691 - مضمضه زياد براى روزه دار مكروه است و اگر بعد از مضمضه بخواهد آب دهان را فرو برد ، بهتر است سه مرتبه آب دهان را بيرون بريزد .
مسألة 1692 - اگر انسان بداند كه به واسطة مضمضه بى اختيار يا از روى فراموشى آب وارد گلويش مى شود ، نبايد مضمضه كند .
مسأله 1693 - اگر در ماه رمضان ، بعد از تحقيق يقين كند كه صبح نشده و كارى كه روزه را باطل مى كند انجام دهد ، بعد معلوم شود صبح بوده ، قضاء لازم نيست .

290