هر دو طرف چيزى زياد كنند مثلا يك من گندم و يك دستمال را به يك من و نيم گندم و يك دستمال بفروشد ( مسأله 2067 ) اگر چيزى را كه مثل پارچه با متر و ذرع مىفروشند يا چيزى را كه مثل گردو و تخم مرغ با شماره معامله مىكنند بفروشد و زيادتر بگيرد ، مثلا ده عدد تخم مرغ بدهد و يازده عدد بگيرد اشكال ندارد ، ولى چنانچه مثلا ده عدد تخم مرغ را به يازده عدد در ذمه بفروشد لازم است كه بين آنها امتياز بأشد . مثلا ده عدد تخم مرغ بزرگ را به يازده عدد متوسط در ذمه بفروشد ، زيرا كه اگر بين آنها هيچ امتياز نباشد خريد و فروش محقق نمىشود ، بلكه واقع معامله قرض است اگر چه به لفظ خريد و فروش بأشد و بدين جهت معامله حرام و باطل است ، و از أين قبيل است فروختن اسكناس نقد به زيادتر از آن با مدت مثل صد تومان نقد بدهد كه صد و ده تومان بعد از شش ماه بگيرد . ولى اگر بين آنها امتياز بأشد مانعى ندارد مثل آن كه صد تومان را به جنس ديگر از اسكناس مثل دينار يا پوند يا دلار بفروشد كه در أين صورت با تفاوت قيمت نيز اشكال ندارد .
( مسأله 2068 ) جنسى را كه در غالب شهرها با وزن يا پيمانه مىفروشند و در بعضي از شهرها با شماره معامله مىكنند احتياط واجب آنست كه آن جنس را به زيادتر از آن نفروشند . و در صورتي كه شهرها مختلف باشند و چنين غلبه أي در بين نباشد حكم آن در هر شهري بر طبق معمول آن شهر است .
( مسأله 2069 ) اگر چيزى را كه مىفروشد و عوضى را كه مىگيرد از يك جنس نباشد ، زيادى گرفتن اشكال ندارد ، پس اگر يك من برنج بفروشد و دو من گندم بگيرد معامله صحيح است .
( مسأله 2070 ) جنسى را كه مىفروشد و عوضى را كه مىگيرد اگر از يك چيز عمل آمده باشند ، بايد در معامله زيادى نگيرد . مثلا اگر يك من روغن گاو بفروشد و در عوض آن يك من و نيم پنير گاو بگيرد ربا و حرام است و هم چنين است اگر ميوه رسيده را با ميوه نارس آن معامله كند نمىتواند زيادى بگيرد .

347