مسأله 2291 - اگر كسى كه قرض مىدهد شرط كند كه زيادتر از مقدارى كه مىدهد بگيرد ، مثلا يك من گندم بدهد و شرط كند كه يك من و پنج سير بگيرد ، يا ده تخم مرغ بدهد كه يازده تا بگيرد ، ربا و حرام است . بلكه اگر قرار نگذارد كه بدهكار كارى براى او انجام دهد ، يا چيزى را كه قرض كرده با مقدارى جنس ديگر پس دهد مثلا شرط كند كه يك تومانى را كه قرض كرده با يك كبريت پس دهد ، ربا و حرام است و نيز اگر با او شرط كند كه چيز را كه قرض مىگيرد بطور مخصوصى پس دهد ، مثلا مقدارى طلاى نساخته به او بدهد و شرط كند كه ساخته پس بگيرد ، باز هم ربا و حرام مىباشد . ولى اگر بدون اين كه شرط كند ، خود بدهكار زيادتر از آنچه قرض كرده پس بدهد اشكال ندارد بلكه مستحب است .
مسأله 2292 - ربا دادن مثل ربا گرفتن حرام است و كسى كه قرض ربائى گرفته مالك آن نمىشود و نمىتواند در آن تصرف كند . ولى چنانچه قرض دهنده به اعلم به بطلان قرض و مالك نشدن سود راضى به تصرف قرض گيرنده باشد بطورى كه رضايت او مبنى بر اين معامله باطل نباشد تصرف قرض گيرنده در آن مال جائز است .
مسأله 2293 - اگر گندم ، يا چيزى مانند آن را بطور قرض ربائى بگيرد و با آن زراعت كند ، حاصلى كه از آن بدست مىآيد مال قرض دهنده است .
مسأله 2294 - اگر لباسى را به ذمه بخرد و بعدا از پولى كه به قرض ربائى گرفته ، يا از پول حلالى كه مخلوط با ربا است به صاحب لباس بدهد ، پوشيدن آن لباس و نماز خواندن با آن اشكال ندارد . ولى اگر به فروشنده بگويد كه اين لباس را با اين پول مىخرم ، پوشيدن آن لباس حرام است و اگر بداند پوشيدن آن حرام است نماز هم با آن باطل مىباشد .
مسأله 2295 - اگر انسان مقدارى پول به تاجرى بدهد كه در شهر ديگر از طرف او كمتر بگيرد ، اشكال ندارد و اين را صرف برات مىگويند .
مسأله 2296 - اگر مقدارى پول به كسى بدهد كه بعد از چند روز در شهر ديگر زيادتر بگيرد ، مثلا نهصد و نود تومان بدهد كه بعد از ده روز در شهر ديگر هزار تومان بگيرد ربا و حرام است ، ولى اگر كسى كه زيادى را مىگيرد در مقابل زيادى ، جنس

391