چنانچه بذر مال مالك بوده حاصلى هم كه بدست مىآيد مال او است و بايد مزد زارع و مخارجى را كه كرده و كرايه گاو يا حيوان ديگرى را كه مال زارع بوده و در آن زمين كار كرده به او بدهد ، و اگر بذر مال زارع بوده زراعت هم مال او است و بايد اجاره زمين و خرجهائى را كه مالك كرده و كرايه گاو يا حيوان ديگرى كه مال او بوده و در آن زراعت كار كرده به او بدهد . و در هر دو صورت چنانچه مقدار استحقاق معمولى بيشتر از مقدار قرارداد باشد ، و طرف از آن اطلاع داشته باشد دادن زيادى واجب نيست .
( مسأله 2244 ) : اگر بذر ، مال زارع باشد ، و بعد از زراعت بفهمند كه مزارعه باطل بوده ، چنانچه مالك و زارع راضى شوند ، كه با اجرت يا بى اجرت زراعت در زمين بماند اشكال ندارد . و اگر مالك راضى نشود ، عده‌اى گفته‌اند كه پيش از رسيدن زراعت مىتواند زارع را وادار كند كه زراعت را بچيند ، و زارع اگر چه راضى شود چيزى به مالك بدهد ، نمىتواند او را مجبور كند كه زراعت در زمين او بماند ، ولى اين گفته خالى از اشكال نيست و در هر صورت مالك نمىتواند زارع را مجبور كند كه اجاره بدهد و زراعت را در زمين خود باقى بگذارد ، هر چند كه اجاره زمين را هم از او مطالبه ننمايد .
( مسأله 2245 ) : اگر بعد از جمع كردن حاصل و تمام شدن مدت مزارعه ريشه زراعت در زمين بماند و سال بعد دو مرتبه سبز شود ، و حاصل دهد ، چنانچه مالك با زارع شرط اشتراك در ريشه نكرده باشد ، حاصل سال دوم مال مالك است .

466