ج - در فرض سؤال اگر در سال او استطاعت او بوده ، و فعلا استطاعت ندارد حج بر او واجب نيست ، ولى اگر فعلا استطاعت دارد واجب است عمره و حج تمتع را ثانيا بجا آورد ، و هم چنين اگر از سالهاى قبل مستطيع بوده بايد عمره و حج را بجاى آورد ، و با عذر شرعى گرفتن نايب كافى است ، و در مواردى كه جايز باشد نايب بگيرد حج ميقاتى كافى است .
132 س - آيا شخص لال اگر مستطيع باشد واجب است براى انجام عمل حج به مكه برود يا نه ؟
ج - بلى واجب است ، و در گفتن لبيك‌ها و قرائت نماز به اشاره اكتفا كند ، و در صورتى كه بتواند ، زبان را نيز به حركت در آورد .
133 س - آيا براى ساكنين مكه مكرمه همه ساله حج واجب است يا نه ؟
ج - بر هر مستطيع خواه ساكن حرم باشد يا دور از حرم ، در تمام عمر ، بيش از يك مرتبه حجة الاسلام واجب نيست . بلى از جهات ديگر ممكن است در سالهاى ديگر حج بر بعضى واجب باشد .
134 س - طلبه‌اى كه قيمت كتابهاى او از هزينه حج بيشتر است آيا واجب است كه كتابهايش را بفروشد ، يا قرض نمايد و به حج برود ، در حالى كه برايش ممكن است كه بعدها تدريجا همان كتابها را تهيه نموده ، و يا قرض را اداء نمايد ؟

56