بيخ او و خائيدن او جهة رفع بوى سير و شراب و ضماد او جهة تحليل او رام ومحرق او جهة زخمهاى مزمنه وقروح خبيثه وآكله دهن واعضا ونفث الدم ونزف الدم جراحات تازه و آشاميدن او با سركه جهة سپرز تافع و گويند مضر احشا است ومصلحش معسل برطانيعقى بلغة يونانى نباتيست غير بستان افروز ربيعى و برگش شبيه به برگ حماض برى و از آن ريزه تر و سياه تر از آن ومزغب و ساقش باريك و گلش مايل به سرخى و قسمى از آن شبيه بخير يست مركب القوى وباقوهء قابضه و گويند در اول دوم گرم و خشك است ومحلل او رام و منفى آثار و برگ و عصارهء او جهة التيام جراحات ومضمه طبيخ خشك او جهة قروح دهن و زخمهاى متعفى و ورم لوزتين و آشاميدن او جهة بتها نافع ومورث غثيان ومصلحش عناب وبدلش آب چغندر به رنگ كابلى دانه ايست مدور و سياه واملس و از فلفل ريزه تر و مغزش سفيد و با اندك تلخى و در آخر دوم گرم و خشك ومخرج كرم معده و امعا ومسهل بلغم غليظ وسوذا و اخلاط لزجه از مفاصل ومجفف رطوبات وقروح ومضر امعاء ومصلحش كتيرا ومستعمل از آن مقشر اوست وقدر شربتش تا دو مثقال وبدلش بوزنش ترمس و نيم وزنش قنبيل بريا مصرى بريا بلغة مصرى بمعنى بقله است يعنى بقلهء كه در مصر به اين سم مسمى است و آن شبيه است به كرفس و خوشبو شبيه به بوى رازيانه و با اندگ و تخمش سبز و باريك و در دوم گرم و خشك و مقوى معده و جگر واحشا ومحلل رياح و مانع نزلات ومفتح شدهء جگر وسپرز ومدر بول ومسمن بدن وكرده ومحرك باه ومنقى مجارى بول وجهة بواسير بسيار نافع ومضر دماغ و مصلح او نيلوفر وقدر شربتش تا دو مثقال وبدلش بسباسه و مداومت خوردن نبات او جهة زردى رخسار آزموده و در ساير خواص و رفع خمار ضعيف‌تر از تخم اوست برسيان اسم فارسى نباتيست منبت او بلاد بابل كه حوالى كوفى باشد بىشكوفه و گل تخم مىكند و در اول تموز مىرسد و از ادويهء غير مشهوره است گرم و خشك و مقوى دماغ و معده و جگر و روح نفسائى و مجلل رياح وملطف و طلاى آب او با گلسرخ جهة رفع سياهى جلد كه از جرب و غير آن باشد مجرب دانسته‌اند و آب مقطر او كه عرق او باشد بوى قرنفل مىدهد و در خواص مثل بادرنجبويه است برم مؤلف مغنى شكوفهء امغيلان مىداند و مؤلف جامع بغدادى شكوفهء درخت خار داوى مىداند شبيه با مغيلان به قدر زعر و روز و با سفيدى و خوشبو ومنوم ومفرح و تازه او مسهل و خشكش قابض وجهة سرفهء كهنه ونفث الدم نافع و عرق او جهة تفريح در عطريات مستعمل و گويند و در خواص مثل عرق بيد مشك است برنوف به فارسى شابانك و معرب از وشابانج است درختيست مثل درخت انار و پرشاخ و برگش شبيه به برگ زعرور و از آن تيره نر ومزغب و رايحهء او تند و بدبوى و شكوفهء او مثل خوشه وباز روى و وسط شكوفهء او زغب دار در دويم گرم و خشك ومحلل ومجفف رطوبات ومنقى دماغ و شكنندهء بادها و عصارهء برگ او جهة صرع اطفال وسيلان رطوبات دهن وتحليل رياح وتقويه معده و تسكين درد احشاى ايشان شربا وضمادا نافع و سه درهم او با يك دانگ جاوشير مسهل قويست و يك مثقال او با يكهبه جاو شير مسكن مغص گل حيوان كه از سردى باشد وسعوط او با عصارهء سداب وجندر و روغن بادام تلخ جهة رفع نسيان وجمود وثقيهء دماغ و بوئيدن برگ او جهة شده منخرين واغشيهء دماغ و زكام وذر و برگ خشك او جهة التيام قروح و ضماد او بازفت جهة خزاز نافع ومضر امعأ و مصلحش صمغ عربى وبدلش مرزنجوش وقدر شربت از عصارهء او تا سه مثقال و از برگ او تا دورهم است برواق بلغة اهل مغرب خنثى است و بلغة عربى اسم سنكيست سبگ و زرد و چون بسانند مايل به سفيدى باشد و در عراق مسكون كرد و مثل كهر با و سند روس كاه را مىربايد در دوم كرم و خشك و مانع سيلان خونست مطلقا وجهة خفقان وسپرز شربا وضمادا نافع وذر ور او جهة التيام جراحت مؤثر و خاتم او باعث ايمنى از غرق شدن و پيچيدن او در پارچهء با سنك چقماق در زير سر گذاشتن او باعث خوابديدن هر چه در آن روز سانح كرد و گويند مجربست بركك شيرازى برگ قسمى از عنب الدبست وبيخ او عود برتست بسيار گرم و خشك ومسكر قوى و ضماد او مورث جنون و كشنده است بروانى لغة عجمى است بسريانى عبروس و بيونانى اسقوانس نامند نباتيست پرشاخ و شاخها مثل كمان كج و خميده و گلش سفيد وثمرش مثل زيتون و طعم او شد و بيخش سفيد و پوست بيخ او با زردى در اول گرم وتر و با تفريح و موافق سينه ودماغ ومدر ومفتت حصاه وجهة استسقا وبواسير و ضماد او جهة بهق وداء الثعلب و او رام و سوختهء او با عسل جهة تقوية جگر و عصارهء او جهة سفيدى ودمعهء چشم نافع ومضر مثانه ومصلحش انيسون وقدر شربتش تا پنج درهم وبدلش بقول مؤلف تذكره ريباس است برسين بلغة اهل مصر رطبه است بربيمكون از جملهء يتوعات و گويند قسمى از ابليو است برسيون اسم ثمر درختيست شبيه بامرود ومنبت او اسكندريه است و در مصر شاون مىنمايند و در ساير بلاد بعيده ست سم است برنق وبزنج كابلى برنكست بر به عربى حنطه است برعونى بيونانى بزرقطونا است براشن بيونانى بمعنى منتن است وكراث را نيز به اين سم سم خوانده برتفس اشق است برقوق بلغة مغربى مشش وبلغة شامى آلوچه است بربر به عربى ثمر اراكست بر هفانج اسم مرو است بربطوره بلغة اندلس بخور الاكرد است باردة الحديد در حديد موصوفست بردة السلام بلغة مغربى لسان الحمل است بروثا بسريانى وبرماسون وبروسون برومى و ؟ ؟
بيونانى ابهلست بروانيا بيونانى اسم فاشر است برسيا الوسيونست برسن قطن است برشوم به عربى قسب است بزدون

46