علاج گرسنگى وپرواز بيشتر نمودن وطعمه از برنج وذرة وحبوباة واونست ودر روز سيم گنجشك طعمه كنند فاين دوا را در گوشت پيچيده بدهند زنجبيل مصطكى كردو يا دارچينى فلفل مكد يكجز وحرف ابيض ربع جزو با شكر حبى بقدر فلفل ساخته استعمال نمايند وجهة رفع رطوباة غليظه مويزج را از مجربات دانسته‌اند وقدر شربت از سه عدد تا ؟ ؟
عدد است وسونا خس وادهم تسقيه طبيخ مصطكى وقرنفل را ستوده اند وبر روى نعناع تازه وپودنه وسداب كه سركه بر آن پاشيده باشند بخوابانند ودر زير نشمين بگسترند وبا جماع رسيده كه از انسان وطيور دو حوش 3 صنف اند كه تخمه نميشوند از انسان حكيم وراهب ومسافر واز وحوش شير وپلنگ وآهو واز طيور كبك وشتر مرغ وقطاط كه به فارسى سنگ اشكنك گويند رياح علامتش قراقر وظهور نفخ وقلة اكل است علاج طعمه را از تلخ وخطاف وخرگوش كنند وجمعى كه مذكور شد بسيار نافع است وحقنه بطبيخ رازيانه وكرفس وبنج ويا بروغن تازه وفلفل كنند وجگر گوسفند با شير الاغ وهليله زرد وبه دستور تخم كشف با شكر بغايت مسهلات نافع اند وشياف شكر وانزروت وعسل ونمك بسيار نافع است وشياف پيه خوك را مخصوص باز بيان كرده اند هر گاه حرارت ظاهر باشد بجاى نمك در مسهلات وشيافاة وحقنها هليله زرد كنند وبچرغ وشاهين بحرى جهة اسهال نمودن قدرى نوشادر با شكر وروغن تازه دادن بسيار نافع است چه اول بقى ودفع فضلات وثانيا با طلاق دفع مواد ميفرمايد دود علامت گرمى كه در زهرك بهم رسد منكوس داشتن سرو گشودن دهان ولاغر شدنست وعلامت گرم زوده بدبوئى فضله وغلطيدن و قلة اكل است وعلامت گرم مقعد خروج وظهور اوست علاج آب برگ شفتالو با گوشت با آب چغندر وعسل نيمگرم دهند وبه دستور قنبيل وبرنگ كابلى مقشر واكير تركى وتربد سفيد را بالسويه سائيده با عسل حب كرده بايد واو بواسير علامتش ظهور خون با فضله وفساد هضم طعمه وسقوط قوة ودفع شدن فضله بدشوارى وقلة مقدار آن وكثرت مرات است علاج حقنه بطبيخ تخم كتان وروغن آن وروغن كردكان وروغن نارحيل كنند خصوصا چون قدرى از كردكان سوخته اضافه كرده باشند وشقاق مقعد وخروج او را به حقنه روغن وسمه وكوهان شتر وروغن حب البطم كنند امراض جگر علامت سده وورم آن وتشنگى مفرط و احساس نقل وبرآمدگى تحت استخوان سينه است علاج تسقيه به آب طبيخ بيخ زرشك وطبيخ بيخ عليق كه بتركى بگوركن نامند بايد كرد ولك مغسول وريوند چينى گلسرخ بيخ كاسنى بالسويه جوشانيده آب اورا بدهند وطعمه از زرده خام تخم مرغ وآرد عدس با شكر وكاهى از لحوم لطيفه به آب طبيخ عدس كنند وموهاى تحت استخوان سينه را سترده بآرد جو وصندلين ومصطكى وسركه تضميد نمايند وزلو ادن موضع مذكور نافع است وقولنج علامتش خشكى فضله وسنبه بر خاك گذاشتن وپى آرامى است علاج تسقيه به آب طبيخ حلبه وشبت با عسل كنند وآب نسرين وآب زنبق وعرق بهار نارنج كه جلسه در آن خيسانيده باشند نافع است حقنه بمياه مزبوره با قدرى روغن تخم كتان وبا بونه وامثال آن بغايت مفيد است امراض مفاصل ورجلين علامتش ظهور وبرامدگى مفصل وعدم ضبط اطعمه بمخلب وعدم قيام است علاج وهر گاه حرارة ملمس باشد موضعرا از لو دهند وبگل ارمنى وگلاب وحضض وپوش دربندى ونشاسته وسركه وقدرى سورنجان وزعفران ضماد نمايند تسقيه به آب عناب وروغن بنفشه كنند وهر گاه بى حرارة باشد روغن كردكان ونارحيل وبيد انجير دهند وزعفران بسيار مفيد است وگوشت گنجشك با روغن بادام تلخ وشكر نافعست وحرمل را در سركه جوشانيده لته به آن تر كرده بر موضع ببندند و اين را از مجرباة شمرده‌اند و دادن سناء مكى بقدر يكدانگ عجيب الاثر است امراض پر وبال وموى از آن جمله ضعيف برآمدن وپيچيدگيست پس اگر با وجود آن لاغر گردد سبب قله مادهء غذائى خواهد بود ودرين صورة لحوم لطيفه بايد داد وتقوية هاضمه بادويهء كه در امراض حوصله مذكور شد بايد نمود واگر بدون لاغرى باشد سبب آن مواد فاسده است وبه دستور بر آمدن وريختن وريزه شدن واصلا نروئيدن از احتراق مواد وبيش خواهد بود علاج آن بمبهلاة مذكوره كنند وبعضى صبر زرد را بسيار نافع دانسته‌اند از يكدانگ تا دو دانگ و روغن حب الغار وكردكان وقرقبون وپيه تازه وخاكستر عليق وخاكستر پرسياوشان تضميد نمايند وبطبيخ شلغم وبرگ كنجد مكرر بشويند وهر گاه موى بريده شده ريزد واصل آن باقى ماند تدهين بروغن مورد وروغن وسمه وقدرى لادن كنند وچون مگس را بال جدا كرده در روغن كردكان حلنموده بمالند وهر گاه موى بريده شده ريزد اصل آن باقى ماند تدهين بروغن مورد وروغن وسمه وقدرى لادن كنند وچون مكس را بال جدا كرده در روغن كردكان حلنموده بمالند عجيب الاثر است قراع ريختن مويهاى ريزهء سر است علاج تسقيه بماء الشعير وتطليه به آب كدو روغن بنفشه وآب گشنيز وخاكستر پرسياوشان ودانه خرماى سوخته كنند جرب ريختن موى سر است با وجود سبوسه وخارش علاج به آب خر زهره وآب چغندر وحلبه بشويند وروغن بادام با عسل بمالند وروغن تازه با شكر طعمه دهند قمل به فارسى شپشه گويند علامتش فرو روغن چشم وپيوسته گشوده داشتن بال وخاريدن بمنقار ومخلب وحركة بسيار كردن است علاج بخور بطرطير كنند واو را به فارسى دارتو نامند ومستعمل صباغاتست وبه دستور بزرنيخ وزراوند رطوبت و مويزج طلا كرده بطبيخ شخم حنظل وديو اسپست وچوب كز وآب نعناع بشويند ومجرمين قاطبة تصريح كرده اند كه آب نعناع بجهة اقسام امراض بال وپر بيعديلست وطلا كردن زيبق مقتول بسركه وآب دهن رافع قمل جميع حيوانات است وحقير نيز مجرب يافته بيعديلست اما طريق صيد طيور چون گندم را بكف دهان شتر مست يا بعرق او تر كنند از خوردن آن طيور بيهوش گردند وچون دبق را با عسل ودوشاب طنج بليغ داده مانند ريسمان بر اشجار وغيران گذارند طيوريكه بر آن نشينند پاى بست كردند قد فرغت بحمد الله من كتابة هذا الكتاب الشريف الموسوم بنحقهء المؤمنين في 18 شهر رجب المرجب من شهور سنة در بيان رنگهاى كاغذ بدانكه كاغذهاى تمام بلاد را تجربه كرده اند آنچه پسنديده تر آمده كاغذ بغداد ودمشق وآمل وسمرقند است كه خطوط را قابل است وكاغذ جاهاى ديگر شكننده ونشو كننده وناپايدار است وكاغذ را كه اندك گونه دهند بهتر باشد به سبب آنكه بياض قوة باصره را ضعيف مىكند وتاغات

375