سال اثرش را باقى دانسته‌اند خون بزغاله سياه كه كمتر از يكماهه باشد وبر روى كاه ذبح كرده گذارند تا منعقد كردد واز گاه بيرون كنند وده ل او را با 5 ل را سخت و 5 ل زاج سياه و 2 ل ملح اندرانى نرم سائيه از حرير پخته با خون مخلوط كرده در شيشه كند وشيشه را با گلو در سركه كهنه تا چهلروز بگذارند واگر ؟ ؟
خواهند تا سه روز در سرگين اسب تازه بايد گذاشت خضاب ديگر منقول از ابن هبل وبتجربه رسيده است مرداسنگ واهك را با 6 وزن آن اب بخيسانند ودر 3 روز وشب در آفتاب بگذارند وبه پشم سفيد امتحان كنند هر گاه سياه نكند صاف نموده بار ديگر مذكور آن را بقدر سدس اضافه كنند تا بامتحان رسد پس صاف نموده دو جزو حنا ويكجزو سفيد ساقط گرديده قدرى قرنفل اضافه نمايند وقرصها ساخته استعمال نمايند ومجرمين اطبا اجماع نموده اند كه چون مرطوب قوى پنبه يك ل از زاج سبز بلخى بنوشند موى سفيد ساقط گرديده سياه ميرويد وچون زاج مزبور سم است ومضر شش ترطيب شش لازمست خضاب ديگر منقول از ايلاقى وجامع الادويه وكتب معتبره در تقوية وتسويد موى بيعديلست آمله 5 آب مورد تازه ل آب صاف 35 ل آب را با ادويه بجوشانند تا بنصف رسد پس صاف نموده با 5 ل خطمى و 5 ل وسمه ومثل او منا وعدد مازوى بريان كرده كه بروغن زيتون آلوده كرده باشند و 5 ل صمغ عربى و 2 ل زاج جوشانيده تا منعقد گردد وبمشك وقرنفل معطر ساخته استعمال نمايند از اهل تجربه مكرر يافته‌اند وتصريح كرده اند واز متقدمين نيز منقول است كه چون هر روز بروغن زيتون صحرائى تدهن نمايند موى سفيد نمىگردد وبه دستور هر روز يك عدد هليله سياه تناول نمايند وهميشه هليله سياه در دهان نگاهدارند باعث سواد مو است وآنچه سفيد شده باشد بعد از مداومت يك سال شروع بسياه شدن مىكند واين از مجرباتست دوائى كه موى سفيد را قلع نموده در حال بر آن موضع ضماد كنند سياه روياند واز مجرباتست زهرهء خطاف وخون او نوشا در طلا كرده وقدر حبهء از زهرهء او سعوط كنند دوائى ديگر كه صاحب جامع امين الدوله مجرب دانسته‌اند و مبالغه در تاثير او نموده واز عجايب الاسرار شمرده است زهرهء گربهء سياه وزهرهء غراب وزهرهء برهء سياه وزهرهء مرغ سياه بالسويه با روغن كنجد مخلوط نموده بر سر ولحيه بمالند وتاثيرش سياه كردن موى سفيد است كه ادها سفيد نشود دوائى ديگر كه بر موضع موى مقلوع بمالند سفيد بر نيايد علق را با سركه در شيشه كرده چهلروز در سرگين اسب دفن نمايند واستعمال نمايند وايضا حجر البقر را با شراب بر موضع موى مقلوع برص وداء الثعلب بمالند بجاى موى سفيد سياه بر مى آيد ومجربست دوائى ديگر منقول از وكه زمان طويل سياهى او ميماند روغن نارحيل كهنه هليله سياه نوشادر دوائى ديگر منقول از او كه دست وجلد را سياه نمىكند وموى سر ولحيه را بغايت سياه مىكند ومجرب دانسته‌اند برگ تمام را شسته با آب بقدر انكه يك بند انگشت او را بپوشاند بجوشانند تا پخته شود وقطرهء از آب او بر روى كارد وبا صفحهء آهن صيقلى بريزند چون آهن را سياه كند انگاه صاف نمايند ومادامى كه سياه نكند بايد جوشانيده پس آب صاف او را بجوشاند تا قريب الانعقاد كردد بو جرم تمام را مهرا پخته بر سر ضماد نمايند وآب منعقد را به آب گرم حل نموده بر اصول شعر بمالند وروز ديگر بشويند والا در حمام تا شش ساعت مكث نمايند اما ادويهء خضابيه كدامها تند وسمه وحنابرا داة آهن ومس وراسخت و وخبث الحديد وآب پوست باقلى وآب پوست كردكان تازه وآب مورد وتخم او وبرگ چغندر ولادن ومرداسنگ واهك وآمله ومازو پوست انار وزاج سياه وشقايق النعمان وقرنفل وحضض است ومحمد بن زكريا حنا وقرنفل را بالسويه از خضابات قويه شمرده است وهمچنين سم سوخته الاغ سياه را با روغن مورد بليغ الاثر بيان فرموده وبتجربه رسيده است كه تطويس وسمه را تضميد حنا اولا يا بعد از آن زايل مىكند مبيضات چون مويرا بگوگرد بخور نموده طلا كنند سفيد گرداند سرگين خطاف ماش پوست ترب خشك كرده بيخ راسن گوگرد مجموعه ويا بعضى آنها بزهرهء گاو سركه سرشته طلا كنند واگر مويرا با گلاب وكافورتر كرده بگوگرد مسحوق بيالايند وبدود گوگرد بدارند وبعد از چند ساعت بسركه شسته باز اعادهء عمل كند در چند دفعه مويرا سفيد گرداند وبه دستور سرگين خطاف با زهرهء گاو همين اثر دارد وبه دستور چون ضفدع با روغن زنبق درشيشه كرده چهلروز در سرگين اسب دفن نمايند طلاى او مويرا سفيد گرداند دوائى ديگر از اسرار عجيبه است چه ضماد آن مويرا سفيد ميگرداند وچون با توتيا بشويند باز سياه مىشود وطلاق محلولرا به آب شكر سرشته طلا نمايند محمر است كه مويرا سرخ كند صدا والحديد را با آب زاج چون طلا كنند مويرا مثل رنگ حنا كند وبه دستور مر صاف شوره بالسويه با آب خمير كرده يك شبانه روز به بندند وبه دستور زردچوبه را دو وقيه با سه وقيه ترمس نيمرطل مازو ودو وقيه سماق را در آب خيسانيده تا ده روز بر همزنند پس به آب او مويرا تر كنند چون خشك شود تكرار نمايند تا ده پانزده مرتبه انگاه با آب صابون بشويند ادويه كه مويرا بروياند شونيز را لخته به آب طلا كنند وبه دستور ضماد سر روباه بالخاصية عجيب الفعل است وبه دستور سر مگس وسم سوخته بر سياه وسم الاغ مفردا ومجموعا با روغن زيتون استعمال نمايند ومؤلف حاوى كبير وحذاق اطباى متقدمين را اعتقاد دانست كه چون كندش را با روغن تخم ضماد نمايند ودر همه اعضاى موى ميروياند حتى در پشت كف دست وبه دستور دو عدد گردكان را با پوست او ودانه خرما يك مثقال بسوزاند بمرتبه كه توان سائيدند انكه بسيار بسوزد وبا روغن زيتون با روغن گلسرخ وپانزده عدد فلفل بمالند در رويانيدن موى ابروين وغيره عديل ندارد وبه دستور بادام تلخ وفندق در تابه بسوزانند وبا روغن زيتون استعمال نمايند ودر باب بعضى ضمادات بعضى از ادويهء مجربه در اين باب مذكور است وهر گاه از ماليدن ادويه جراحاة وآبله حاصل شود بمرهم اسفيداج وموم روغنها معالجه كنند وبه دستور

362