و پوست انار جهة بواسير وزرواو برگ او جهة آكله نافع ومضر مثانه ومصلحش تخم خربزه ومضر امعأ ومصلحش صمغ عربى و قدرى شربتش تا دو مثقال وبدلش محروث به وزن او و دو دانگ او حلتيث و گويند بوزنش وفرا او اين انسلبست ومضر محرورين ومصلحش شربت انار و سكنجبين و ترشى او كه از ساق وبيخ او با سركه ترتيب دهند بسيار گرم و خشك وجالى معده وقاطع اخلاط غليظ وجهة برودت و رطوبت معده وتب ربع وسقوط اشتهاء و اختلاف هضم اغذيه نافع ومحرق اخلاط ومورث تشنگى والتهاب ومصلحش كاهو و سركه وبدلش ترشى اشتر غاز وبيخ او در افعال قوىتر از ساير اجزاى او و طلاى او محلل او رام و مانع زياده شدن خنازير و تلخ زخمها وقدر شربتش نيم مثقال و گويند مضر شش است ومصلحش عسل و صاحب جامع الانطاكى گويد كه چون زن بعد ازحيض بلافاصله هر روز يك درهم از انجدان تا يك هفته بنوشد هر گز آبستن نشود و تخصيص نداده كه از نوع سفيد يا سياه باشد انيسون به فارسى باديان رومى گويند تخم نباتيست بلندتر از زرعى و ساقش مرتع و برگش باريگ و خوشبو و گلش مايل بفسيدى و تخمش در غلاف لطيف طويلى و از رازيانه كوچكتر و سبز مايل به سفيدى و زردى و در آخر دويم گرم و خشك ومدر بول و حيض و شير و عرق ومحلل رياح معده و ساير اعضأ و مستى وقابض طبع خصوصا برشته كردهء او و مقوى كرده ومفتح شدهء جگر وجالى مجارى نفس وجهة صداع بارد و شقيقه و درد سينه و سرفه وضيق النفس واعيأ واستسقأ وحصاة وتب بلغم وسوء القنيه و قطع سيلان رحم و از الدفضول نافع وباقوهء ترياقيه وبخورش جهة درد سرو نزلات بارده واخراج جنين ومشيمه وسنون او جهة جلاى دندان خصوصا محرق او و رفع بدبوئى دهان واكتحال او را جهة سبل كهنه مجرب دانسته‌اند وقطور روغن گل كه انيسون در آن جوشانيده باشند جهة كرى وثقل سامعه وخائيدن اوجهة خفقان و طلاى مطبوخ او در سركه جهة تحليل او رام و كشتن قتل وطبيخ او با شكر جهة زردى رخسار زن زائيده نافع ومضر امعاء ومصلحش رازيانه ومصدع ومحرورين ومصلحش سكنجبين وقدر شربتش از دو درهم تا پنج درهم وبدلش تخم شبت وربع آن رازيانه و در تقوية ماه مثل او انجره است انجره لغة فارسيست وبلغة عربى قربض وبلغة داراالمرز كزنه مامند و بتركى كجيت كن نباتيست برگش پر تشريف و انبوه و با خارهاى بسيار ريزه و خارهاى ساقش اظهر و چون ملاصق جلد شود باعث حمره جلد و سوزش و خارش گردد و گلش زرد و تخمش براق و نرم و با اندك پهنى و تيره رنگ و از رازيانه كوچكتر و مراد از انجره مطلقا تخم اوست در اول سيم گرم و خشك وملطف اخلاط لزجه وجاذب ومفرح اعضأ ومدر بول حيض و شير و عرق ومبهى و منفى سينه و شش و معده ومفتح فرحم وسدهء جگر وسپرز ومحلل و گذاشتن برگ كوبيدهء او در بينى قاطع رعاف وحمول نيم مثقال او با مر صاف با لمناصفه بغاية تدرحيض و ضماد برگ تازهء او جهة برآمدگى رحم وتحليل و پيله و گشودن دمل و قطع ثاليل خصوصا با عسل وجهة التواى عصب و با نمك جهة جراحات مسك ديوانه گزيده و با قيروطى جهة ورم سپرز و پختهء او با روغن زيتون جهة ورم جراحت وورم پشت گوش وطبيخش با ماء الشعير بجهة ثقيه شش و سينه و تخمش جهة ربو و آلات تنفس واستسقأ و علل كرده وسپرز واخراج ماء اصفر و بلغم لزج و با سكنجبين جهة درد سپرز و درد پهلو و درد كرده و مسكن او در حال طبيخ او با اصل التوسن جهة ثقيهء مثانه از چرك و آشاميدن او با تخم كرفس و شير گوسفند بغايت ؟ ؟ باه و با شراب مسهل باعتدال بلغم وفتيلهء او به دستور مسهل است و ضماد او به دستور بركش محلل ورمها و با مراهم جهة آكله وقروح سرطان و با عسل جهة بزرگ كردن قضيب مجرب دانسته‌اند و طلاى او با عسل برقضيب و كنج ران محرك باه ومضر كرده وامعأ ومصلحش صمغ عربى وكتيرا ومضر مقعد ومصلحش عناب وقدر شربتش تا سه درهم وبدلش قرد مانا ياحرف ومضمضمه عصاره او محلل ورم لهاة وذر ور تخم و برگش مجفف زخمهاى متاكله و سرطان متقرح است بى لذع وحدتى انزروت در اصفهان كنجده و در تنكابن كنچه نامند صمغ درخت خاردارى است به قدر دو زرع و برگش شبيه به برگ مو و درخت كندر ومنبت او بلاد فارس و تركستان و سرخ و سفيد و مايل به زردى مىباشد و بهترين او قسم اخير است كه در باليدگى مثل گندم صغار و زود شكن و در طعمش تخلى باشد و در آخر دويم گرم و در اول وقريم خشك ومجفف وسپلدع و بهترين مسهلات بلغم غليظ وبالعرض مسهل صفرا ومحلل رياح غليظه ومفتح شدد ومسقط جنين و كرم معده وامعأ وجهة مفاصل ورك و عرق النسأ بالخاصية نافع وجاذب بلغم غليظ از عمق بدنست خصوصا باهليله وتربد و سكنجبين و امثال آن و در تسمين مهزول بغايت مؤثر و چون پنج درهم او را با سه قيراط حجر البقر كه عوام اندرزا گويند و ده درهم نارجيل مخلوط كرده چهار حصه كند و چهار روز بعد از حمام و بعد از خوردن چند عدد زرده تخم ؟ ؟
بنوشند باعث تسمين عجيب مىشود و بغدادى گويد كه زنان مصر نزو وتر را در آب هندوانه تا نصف روز خيسانيده بجهة تسمين تا ده درهم او را مىآشامند و گويند پنج درهم ساييدهء آن بجهة تسديد مسام و چسبيدن او با حشا كشنده است خصوصا وباطلق محلول و از اسرار مكتومه شمرده‌اند ومصلحش صمغ عربى و روغن بادام است و هر گاه مفرد استعمال نمايند بايد روغن ده چندان آن باشد وقدر شربتش مفردأ از نيم مثقال تا دو مثقال ومركبا با ساير مسهلات يك مثقال وبدلش بوزنش صبر است و استعمال او در خارج جهة التحام و زايل كردن گوشت زياد و پاك كردن چرك زخمها و قطع سيلان خون و رفع آثار جدرى وبانطرون جهة ورم شبيه به خنازير كه در حلق بمهرسد و با عسل سرشته و با فتيله آلوده در گوش گذاشتن جهة پاك كردن چرك گوش بسيار مؤثر واكتحال او خصوصا بعد از آنكه در شير الاغ يا شير دختران پرورده كرده باشند جهة رمد و چسبيدن پلك چشم و رفع نزلات وجرب وملاق

36