عمل سرنج واو را از سوختن رصاص وهم از سفيداب محرق حاصل مىگردد وطريق عمل انكه سفيداب قلعيرا يا قلعى وسرب را در تابه سفالين بر روى كورهء اتش نى و خاشاك گذاشته وقدرى نمك بر آن پاشيده با آهن وكفچه آهنى بر همزنند تا سرخشود و هر چند آتش بيشتر دهند سرختر مىشود وچون بعد از اندك سرخى او درد يكى كرده بر روى كوره گذارند وآتش در اطراف وتحت او افزوند بغايت رنگين مىگردد عمل زعفران الحديد آهن سوهان كرده را كه در غايت ريزگى باشد بايد چند بار با آب نمك شست تا سياهى او زايل گردد سپس به آب صاف غسل داده خشك كنند وبا ربع او نشادر سحق بليغ كرده بر روى لته يا ظرف سفالين پهن كرده در مكان نمناك دفن نمايند تا ده دوازه يوم زرد مايل بسرخى وقابل سحق كردد وقسم ديگر كه معمول بعضى از اهل صناعتست صد مثقال بر او حديد را به دستور مذكور شسته در قرع مطين كرده مساوى آن تيزاب فاروقى اندك اندك در اوريزند وهر گاه دود از وظاهر گردد اندكى بول بچكانند تا دود او فرو نشيند پس انبيق را وصل كرده بآتش بسيار نرمى تقطير نمايند وچون مجموع نيز اب مقطر كردد آتش را تند كنند تا براده مكلس وزعفرانى رنگ گردد عمل سليمانى كه معروف بد واء الثعث است وبه فارسى واز اشكنه نامند زبيق پاك نود مثقال سيم الفار هفت مثقال ونيم مبالغه در سائيدن او نموده به دستور شنجرف تصعيد در شيشه مطين نمايند عمل مداد كه به فارسى مركب نامند يكچزو مازو را كوبيده در آب خيسانيده بجوشانند تا مهرا كردد پس صاف نموده يكچز وزاج سياه ويكچز ودودهء روغن تخم كتان ومساوى مجموع صمغ عربى اضافه نموده بجوشانند تا يكسان شود وبسيار بايد بر همزد به حدى كه بسيار غليظ كردد پس بقدر احتياج به آب رقيق كنند واگر با مازو بجوشانند وبعد از انكه بحد لايق رسد صاف نمايند بهتر است ودوؤحه روغن تخم كتان ونفط وروغن بيد انجير وامثال آن بدل يكديگرند وطريق گرفتن دودها ودر فصل چهارم مذكور شد وبايد دو در كيسهء كاغذى پهن توبر تو كرده كيسه زابخمير گرفته در تنور خبازى يا در زير خاكستر گرم گذارند تا خمير پخته شود وبحد نيمسوز رسد وچربى دوده در كاغذ نموده خالص گردد چه با اندك چرپى مفسد مداد است قسم ديگر صد مثقال مازوى سبز را بسيار نرم سائيده در آب بجوشانند تا مهرا شود وبقوام رسد وبگذارند تا نيم گرم شود وده امثقال زاج سياه را كوبيده در لتهء بسته در آن آب بدست ماليده لته را بيندازند واز صد مثقال تا دويست مثقال صمغ عربيرا در آن حل وصاف كنند وبيست مثقال دودهء چربى گرفته را در ظرفى كرده قطره قطره از آن درو ريخته بر همزنند وروز بر آفتاب بگذارند وهر چند مبالغه در بر همزدن او كنند بهتر است وقدر صمغ دو چندان زو باشد اصويست واگر خواهند براق كردد ومثقال باب اضافه نمايند مداد يا بس يكچزو دودهء روغن گرفته بادو چندان او زاج وماز وبوزن مجموع او صمغ عربى بگويند تا يكسان گردد وهر چند مبالغه در كوفتن او كنند بهتر است ودر وقت احتياج قدر يرا در آب حل نموده استعمال كنند عمل رامك آملهء مقشهر يكچزو مازوى سبز نيم جزو وغورهء خرما ربع جز وپوست انار مثل غورهء خرما واگر غورهء خرما نباشد خرما خرك بدل كنند پس نرم كوبيده سه روز در آب بجوشانند وبر همزنند تا يكسان گردد وپس زاج سفيد وصمغ هر يك شن جز وعسل كف گرفته يكجزو نيم اضافه نموده قرص بسازند وعمل سگ مثل رامك است بودن آمله وچون دو دانگ مشك اضافه نمايند سك المسك نامند عمل شكار قسمى از آن را با بول اطفال قريب البلوغ ترتيب ميدهند وطريق آنست كه بول را در ظرف مس در آفتاب چندان بر همزنند كه منعقد كردد و قسم ديگر انكه بورهء سرخ سه جز ونمك طعام ونمك قلى هر يك يكچز ونرم سائيده با شير گاو ميش بجوشانند تا منعقد گردد ودر ظرف زجاج كرده در آفتاب سرطان تا آخر سرطان بگذارند وبعضى آفتابرا شرط ندانسته‌اند وقسم اول از مكتومات وقسم اخير مشهور ومعمول است عمل سريشم پنير كه جواهر الصنايع نامند واز خواص اوست كه هر چيز را باو وصل نمايند ويا با او بسرشند از آب واتش منفصل نگردد وار اسرار مكتومهء است پنير تازه را ورق كرده بر روى سنگ سطحى آهك آب نديده پخته فرش نموده اوراق را بر پهلوى هم بچسبانند وبر روى اوراق نيز از اهگ بپاشند بقدريكه اوراق را بپوشاند وسنگ مسطح ديگر بر روى او گذاشته وده روز در آفتاب باشد وبايد سنگ على بسيار ثقميل باشد تا دهنيه او بحد كمال افشرده شده مخلوط بآهك كرده پس با آب شسته به دستور فرش ولحاف از نمك سائيده كرده يك هفته در زير سنگ بگذارند پس شسته سرخى وچربى كه داشته باشد رفع كنند وچون در آفتاب گذارند وچربى از او ظاهر گردد وباز با آب نمك واهك بجوشانند وبه حدى رسد كه اصلا چربى وحمرتى در آن نماند وكمال او در عدم چربى وسرخيست پس مانند سرمه سائيده در شيشه ضبط كنند ودر وقت احتياج قدريرا با آب سفيدهء تخم مرغ كه درشيشهء بسيار بر همزده وكف او را گرفته باشند قطرات بر روى سنگ ريخته بسايند تا به حدى كه سنگ بالا با سنگ زيرين بچسبد پس قطرات آب آهك صافنموده بقدر روانشدن او اضافه نمايند وقدر آب آهك به حدى باشد كه چون چيزيرا به آن الصاق دهند در مذكر

284