مكس اسم فارسى وبابست مكس عسل اسم فارسى نحلى است مكر بهندى تمساح است مكهار بهندى تودريست مكرى بهندى عنكبوتست ملح به فارسى نمك وبتركى دوز نامند معدنى ومائى مىباشد ومعدنى بدون آب متكون ميكردد وآن جبلى وبرى مىباشد دمائى او آبهائيست كه منجمد گردد ومعدنى او اقسام است وهر يكرا كه نامى مخصوص است مذكور مىشود وبهترين او تلخ واندرانى معدنيست پس ملح مائى وبعد از آن نمك طعام وقسم هندى مائى كم يا بست وزبونترين او تلخ معدنى است واقسام شكار وقلى وبوره ونوشا در را املاح نامند واملاح مصنوعه نيز مىباشد واو را از خاكستر بعضى نباتات كه آب او را صاف نموده بآتش يا بآفتاب منعقد ميسازند وبه دستور از بول حيوانات وانسان نمك بطبخ وعقد ميگيرند وبهترين او محرق محلول معقود صافست ومراد از مطلق ملح نمك طعام است ومجموع آن مسهل بلغم وسودا وماء اصفر ورافع رطوباة لزجه وسدد وتخمه وطعام وفسلو او مشهى ونيكو كنندهء رخسار ومصلح اغذيهء بارده ومعين اخراج آن وبعضى در اسهال خلط خاصى قويتر از سايرند چنانكه مذكور خواهد شد وبو دادهء او قابض وسوخته او الطف وهمهء او غاسل امعأ ومعين قلع سورا از اقاصى بدن ورافع بدمزگى اطعمه ومانع حدوث جذام وبا سكنجبين رافع مضرت افيون وسموم مخدر وگزيدن هوام وجهة استسقا وامراض سودا وى وبلغمى نافع وقى كردن با نمك وسكنجبين منقى معده وبا مسهلات جهة قطع اخلاط وباصعتر جهة رفع عفوناة واخراج رياح بآروغ وبا سفل ومضمضه او جهة قطع خون لثهء دندان قلع كرده وضماد او با صبر جهة نزلات وبا روغن زيتون وغيران سه غسل وزفت جهة فسخ وكوفتگى اعضا ووثى وبا سركه وكف صابون جهة ورم ريحى وبلغمى وتهيج وبا تخم كتان جهة گزيدن عقرب وبا سركه وعسل جهة گزيدن زنبور وبا مشكطرا مشيع جهة گزيدن افعى وبا زفت وقطران جهة مار شاخدار ونهنگ وبا زفت وعسل جهة او رام بلغمى وبا عسل جهة خون منجمد سخت جلد وبا روغن زيتون جهة سوختگى آتش وحكه وجرب وزخم آبله وجذام وبا حنا جهة داخن وبا جوز ماثل جهة ومل وبا سركه جهة قوبا وسعفه واكتحال او جهة بياض وسلاق وسيل وقوت بصر وسوخته او با سوخته نوشادر وشب سوخته جهة سيل وبا مرواريد جهة بياض مجرب ودر پاك كردن دندان بيعديل وشستن نملهء ساعيه وآكله وجوشها با نمك وسركه رافع آن وبستن او با پشم بر زخم قاطع خون او وبستن كرم كردهء او بر اعضا جهة دردهاى بلغمى وريحى مفيد ومضر دماغ ومورث تاريكى چشم واكثار او محرق خون ومقلل منى ومورث خارش بدن وجرب ومضر ابدان نحيف ومصلحش صعتر وچربيها واشياء بارده رطبه است واز خواص مجربه اوست كه چون سه درهم او را در حينى كه عقرب يا سرطان طالع باشد در در خانه مريض در آتش گذارند اگر بعد از جستن ميل بدرون خانه كندر انرميض وشفا يابد والا فلا وچون در خانه بسوزانند وسوخته آن را بطرف مشرق بپندازند رفع سحر وچشم بد كند وچون بپارچه ء سرخى بسته وبر طرف چپ زنان تعليق كنند باعث سرعة ولادة كردد وعرق نمك كه بقرع وانپق تقطير كنند بغايت تر باشند طعم ومجفف رطوباة معده وامعأ ومفتح سدد ورافع استسقا وسپرز است واكثار او باعث لاغرى بدن ودلوك او بغايت جالى دندان ورافع گوشت فاسد لثه است ملح اندرانى به فارسى نمك سنگ بلورى نامند واو بهترين اقسام در آخر دويم گرم وخشك ومسهل بلغم ولزوجاة ودر تقوية فهم وذهن ورفع تخمه طعام قويتر ودر ادويه عين استعمال او جايز نيست وساير افعال سابق بر اين گذشت ملح لفظى از جمله معدنى وسياه وبد بود با نفطيه است واز آتش نفطيه او زايل مىشود وسفيد ميكردد ودر سيم گرم وخشك ومسهلترين اقسام نمك است ومقيى ودر اخراج بلغم وسودا قويتر از ساير وچون با روغن گلسرخ طلا كنند در رفع جرب وجوشش آبدار عجيب الفعل وقدر شربتش تا يك درهمست ملح اسود از اقسام ملح العجين است واو سياه بى نفطيه است ودر افعال مانند ملح نفطى ملح العجين نمك طعام است والوان مختلفه مىباشد واكثر او سفيد وبعضى مايل بسرخى وبعضى مايل بسياهى وبعضى مايل بزردى وبهترين او سفيد صاف در آخر دويم وگرم وخشك ومسهل ماء اصفر وسودا وبلغم ومحرك اشتها ومحلل رياح ودر ساير افعال مانند ملح اندارانى ملح هندى نمكيست شفاف وسرخ مايل بسياهى وقطعات او بزرگ در اول سيم گرم وخشك ومسهل ماء اصفر وسودا وبلغم ومحرك اشتها ومحلل رياح ودر ساير افعال مانند ساير اقسام وقدر شربتش تا يك درهم ونيم است ملح المرنگ تلخ است ما بين سياهى وسفيدى ومايل بزردى واز همه اقسام گرمتر وقريب مدرعه چهارم ودر اندمان نا حراخت ناصمغ زيتون قويتر از ساير است وقدر شربتش كمتر از يك درهم ملح الطبر زد نمك معدنى جبلى است وبهترين او سفيد مسمى باندرانى ملح الغرب بوده ايست كه از درخت غرب بعمل آرند ودر افعال قويتر از بورهء ارمنى است ملح چينى بلغة مصرا بفراست ملح سيخى شوره است وابقر مذكور شد ملح الدباغين قسم سياه ملح العجين است ملح الصناعة وملح الصاغة شكار است ملح مختوم بلح هنديست ملح النار نوشادر است ملح القلى نمكى است كه قلى را در آب حل كرده صاف او را باتش منعقد كند وخواص او در قلى مذكور شد وچون او در سركه حل نموده وعقد كنند وبا نوشادر بسايند در ثقل معادن بمراتب اعلى دانسته‌اند وچون بازاى هر سه درهم نوشادر يك عدد زردهء تخم پخته اضافه نموده باتش برشته بافشردن روغن او را بگيرند در عمل رصاص مجرب شمرده اند واو برنده گوشت فاسد لثه ومنقى آنست ملح بحرى از اقسام ملح مانيست وتا آب باو رسيده حل مىشود واكثر ان سياه ودر افعال قريب مليح اسود است

249