بوى ميرند او خالص است والا فلا وآنچه در غير او نافع باشد در كف دست قدرى از آن را با آب دهن بمالند اگر حل شود خالص واگر فتيله كردد مغشوش است وارسطو گويد خالص سائيدهء مشك در ظرف رطوبت دار بقدر يك ساعت وزنش زياده مىشود وبهترين او نيستى وقوتش تا سه سال باقيست واز نافه بيرون آوردهء او تا يك سال در سيم گرم وودر دويم خشك وهر چند كهنه گردد وخشكى او غالب مىشود ومفتح سدد ومحلل اخلاط بارده ومقوى اعضاى رئيسه وحرارة غربزيه واعضاى ظاهرى وباطنى وحواس ومفرح ومقوى باه وحابس طبع ومسكر وجهة ضعف دل سودا وى وغشى ورفع ضرر ادويه سميه ومسهله وسمومات وغم ووحشت وخفقان بارد وماليخوليا وخدر وفالج ولقوه ورعشه وبلادت ونسيان ورياح امعا ونيكوئى رخسار ورسانيدن قوة او وبه بعمق بدن ودر اكحال بطبقات چشم مؤثر وشرب او در رفع سم پيش وقرون السنبل بيعديل وفرزجهء او معين حمل وطلا وسعوط وسعوط او جهة سكته وجميع امارض باردهء دماغى وبا روغن بان بر مقدم دماغ وبوئيدن او جهة منع نزلات وصداع بارد وبا روغن حيزى بر احليل جهة تحريك باه واكتحال او جهة ظلمة بصر وبياض دمعه وظفره ونافع ومضر محرورين ومصلحش كافور وروغن بنفشه وبوئيدن ومورث زردى رخسار وشرب او باعث بدبوئى دهان ومصلحش كلاب وقدر شربتش تا نيمدرهم وبدلش مثل او جند ونصف او ساذج مسحقونيا شامل كف شيشه ايست كه بعد از گداز شيشه بر روى او مانند شيشهء رفيقى ظاهر مىشود وشامل احجار مطبوخه است كه شيشه وسنگ سرمه واقليميا ورا سخت را سائيده وتسقيه به آب آهك وآب قلى كرده صمغ البلاط را اضافه نموده بجوشانند كرم وتند وجالى ورافع گوشت زياد وفاسد زخمها وكشانيدهء بيلات ورافع اثار جلد وجالى ودندان ودراكحال رافع بياض وظلمة بصر وناخنه وسلاق وشر ناق وطلاى او در حمام رافع خارش بدن وشراب او قتال وبدلش آبكينه است مستعجله نزد بعضى بوزيد است ونزد بعضى سرونجان وانطاكى وبعضى گويند كه او فرع لعبهء بربرى وريشهائى است با پيچيدگى وصلب او بهم پيچيده مربع بنوعى كه چون باز كنند چوب او مربع متساوى الاضلاع مشاهده ميكردد وبهترين او خوش جوهر صلب شيرين است در دويم گرم ودر اول تر ومسمن بدن تقيح سدد ومدر فضلات وملطف اخلاط ومقوى احشا وكثير الغذا او در رافع اخلاط سوختهء بارد وشكرى او در اول تر ودر حرارة معتدل ومولد خون صالح ومانع صعود وبخارات بدماغ وجهة ماليخوليا وسد رود وار وانواع جنون ودرد سينه وسرفه وضعف معده وجگر وحرقة البول وبا خشخاش جهة رفع بيخوابى وبا امر جهة تسمين بدن مؤثر است بايد كدو را از پوست وتخم وپيه پاك كرده نيم پخت كنند وآبش سوخته قريب بخشكى سود وعسل با شكر را دو چندان كدو عليحده بقوم آورده اضافه نموده طنج دهند وبا اندكى صندل ومصطكى خوشبو سازند مسنين بيونانى زاج سبز است مسك الجن شامل شواطر وجعده صغير است مسك الرمان نارمشك است مسدليف درخت مفل است مسوحات ادهان مركبه است مسواك الراعى شامل زو فرا وشيطر جست مسواك الميح نوع بزرگ نوارس است مسك القرود اشنه است مسواك العباس نوع بزرگ فتاده رعى الابل را شامل است مستقلن زعرور است مسقوره ومسمقار ومسمقران بلغة عجمه اندلس زراوند طويلست مسن حجر المسن است مستكر آبنوس است مسطار خمر نارسيده است مسفطاطون عود هنديست مسطبخى مصطكيست مس اسم فارسى نحاس است مس سوخته اسم فارسى را سخت است مس رست اسم فارسى طاليقونست مسكه به فارسى زبد است مستار بهندى افسنتين است مسور بهندى عدس است مسى بهندى كاكنج است ودر بعضى بلارا اطر بلال را باين اسم نامند مشمش به فارسى زرد الو نامند وبتركى ارك واقسام مىباشد وبهترين او شيرين وپر آب وكم جرم وخشك او بهتر از تازه است در دويم سردوتر ومفتح سدد وملين صلابات وشيرين او ملين طبع وموافق محرورين است مادام كه در معده فاسد نشود وجهة تشنگى والتهاب معده و مشكين غليان خون وصفرا نافع ورافع آروغ خصوصا ترش او وخيسانيدهء خشك او چون صاحب تب حار وبارد از آن خورد آب كرم وعسل بعد زان بنوشند وقى كند اخلاط كرائى وزنجارى دفعشده رفع تب كردد واز مجربات شمرده اند وهر گاه بعد از خوردن زرد الو فصد كنند خون سفيد رنگ مشاهده شود لهذا مداومت او را باعث برص دانسته‌اند واو سريع التعفن ونفاخ ومولد آروغ ترش ومضر مبرودين و مصلحش شكر وانيسونست در جميع امزجه وخوردن او بر بالاى طعام وخوردن آب بعد از آن بغايت مضر است ومغر دانه تلخ او در دويم گرم وخشك وشيرين او در اول كرم وتر ومبهى وروغى همه آن مفتح سدد وملين صلابات ورافع درشتى جلد وخشونت حلق است وروغن مغز تلخ او بقدر يك مثقال كشندهء كرم معده ومسهل قوى آن ومحلل او رام مقعد ومفتت حصاة وجهة زحير بارد وبواسير ظاهرى وباطنى وبا افيون جهة جميع دردهها وقطور او جهة درد گوش بيعديل ودر ساير افعال قريب بروغن بادام تلخ وقدر شربتش تا سه مثقال وروغن شيرين او ضعيفتر از روغن بادام شيرين است واجزاء درخت او در دويم سرد وخشك وبرگ او مدر ومسقط كرم معده ونطول او محلل او رام وبرگ خشك او قاطع اسهال وشكوفه او سرد وخشك ولطيف وشرب وذرور او قاطع نزف الدم ظاهرى وباطنى مشط الغول نباتيست شاخهاى او باريك وبرگش شبيه به برگ گشنيز وصلبه وپى گل وثمر وخوشبو در دويم گرم وخشك ومحلل قوى رياح غليظ ومفتح سدد وسه وقيه آب برگ او جهة گزيدن سگ ديوانه مجرب دانسته‌اند

246