وزبونترين او مقل است در اول دويم كرم وخشك فرش ولباس او جهة استسقا وترمل واو رام واز نارحيل كه سوزانيده باشند جهة خزاز وحكه وجرب وشرب او جهة اخراج حصاة وليف مقل جهة تسكين وبواسير مفيد وخاكستر انواع او منقى دندان وجهة امراض لثه والتيام جراحات ورفع بهق وبرص وبياض چشم مفيد است ليف انبحر بيخيست شبيه بسعد وبزركتر از آن وظاهر وباطن او سياه وبرگش شبيه ببرك سريش وريشهاى او باريك وبهم پيچيده ومدور وسياه وكوچك او بقدر گردكان وبزرگ او بقدر نارنج وبا خشونت گويا پشميست كه مدور كرده اند واز بحر مغرب خيزد وموج بساحل مياندازد ودر دويم گرم وخشك وبغايت جالى آثار وسوختهء او بهترين ادويهء قروح خبيثه وسنون او مقوى لثه وجالى دندان ومغسول او جهة بياض چشم وناخنه مفيد است ليفه انطاكى گويد گياهيست سرخ وخار دار وبشكل خيار كوچكى ونايب مناب قثاء الحمار است در افعال ودر نواحى مصر كثير الوجود وزياده از يك درهم قتالست ليمو در جميع خواص مانند ترنج وپوست زرد او در دويم گرم وخشك ومقوى معده ودل وقابض ومحرك اشتها ومعين هضم غذا ومفتح سدهء كرده ومحلل قولنج ريحى وآروغ آرنده ومصلح كيفية اخلاط ورويه وپاد زهر سموم مشروبه وملذوعه ودر ساير افعال قايم مقام پوست ترنج است وآنچه ما بين پوست زرد وترشى است در افعال مانند گوشت ترنج وترشى او در دويم سرد وخشك ومقوى معده حار ولطيف وبسيار جالى وقاطع اخلاط غليظه ولزجه وملطف آن وجالى بهق سياه وگلف وقوبا ومسكن غليان خون وصفرا والتهاب معده وجهة تبهاى حارهء دموى وصفراوى وعفونة خون وبثور وشرى وحصف ودمل وورم حلق ودلهاة وكرب وغم ورقى صفرا وى وغثيان وتقلب طعام وبد گذشتن اطعمهء چرب وجذب مواد حارهء جگر ومعده وجهة دردسر ودو اركه از بخار غليظه باشد وخفقان سوداوى وغب خالص وغب غير خالص وخمار وسموم هوام وادويهء قتاله مفيد ودر اكثر امور قايم مقام سركه وجهة مريض بهتر از آن است ومضر عصب وصاحب سرفه وبارد المزاج واكثار او در خلاى معده مضعف امعأ ومورث پيچش ومصلحش شكر وعسل است وچون جواهر را به آب ليمو بخيسانند حل شود و ضماد ودع محلول به آب ليمو با نوشادر در اندك زمانى رافع بهق وآثار جلد است وتخم او در دويم كرم ودر آخر اول خشك ودر رفع سموم مانند ترنج وبتفريح تاو بغايت عظيم وقدر شربتش از يك درهم تا دو درهم است با آب كرم يا شراب وبايد مقشر از پوست باشد وخائيدن دانه او رافع بيحسى وندانست كه از ترشى او بهم رسيده باشد وليموى بنمك پرورده مقوى معده وباعث خوشبوئى آروغ است وليموى شيرين در منافع بسيار ضعيفتر است اما مضر عصب نيست وبه دستور آنچه پيوند درخت نارنج وترنج كرده باشند قريب الفعلند باو همچنين است آنچه معروفست بمركب وچون ليمو را بتمامه خشك كرده باشند با وزن او شكر بسايند جهة منع صعود بخارات وتقيح سدد وبعيديل وبرگ ليمو در تفريح ضعيفتر از برگ ترنج است ليمو نيون بيونانى حماض بزرك برگست لينوفر است لينش فرمن بيونانى قلب است لينش بلغة لطينى تخم كتانست ليفطيقون كاشم است ليا لوبيا است ليندر خورس ولينيا روس بيونانى مراد سنج است لينورسطس بيونانى لبلاب كبير است مسمى بحبل المساكين است لينوس بيونانى نرگس است ليبانو كندر است لبنج نيلج است ونزد بعضى نوعى از اقليماى مس ليارو بلغة ديلمى اسم اما ريطن است ليطه بخوريست كه در هياكل قديم مستعمل بوده خرف الميم ماء بهترين آبها باران وبعد از آن آب جارى كثير المقداريست كه بر زمين پاك سرخ لون وزمين سنگدار كذرد وبعيد المنبع وتند رفتار وسبك وزن ومشكوف واز مغرب وجنوب مشرق وشمال آيد وآبهاى بد مانند آب نى زار وكوكردى وامثال او داخل او نشود ودر آب نيل جميع واينصفات موجود است وبعد از آن مقطر كه مانند گلاب عرق كشيده باشند وآب قطر كه از كوزهء سفال تراوش كند وبعد از آن آبى كه جوشانيده بنفص رسيده باشد وآب چشمه كثير المقدار وآب كاريز وچاه است وتفاوت همه آبها بحسب قلت وكثرت ومواضع مختلفه است وآب خالص در دويم سرد ودر نهايت مرتبهء رطوبت وارطب از او چيزى نمىباشد واكر چه به سبب بساطت غذاى حيوان نمىشود وليكن نسبت بروح طبيعى وقوه ء غاذيه حكم هوا دارد ونسبت بروح حيوانى وقوة او پس مادام كه آب بوقت مناسب وبمقدار لايق خورده شود باعث حفظ رطوبة غذا از تحليل وترقيق غذا وبدرقه وصول آن باعضا وغسل عروق ونرمى بدن وتليين طبع واعانت هضم وطبخ غذا وتبريد وترويح روح حيوانى در حين قصور هوا ومدر فضلات رقيقه نيست بعنوان مرافقت ومضر احشاى ضعيفه بارده وامراض رطوبى وقروح وجراحات دو بيلات وقولنج است واكثار او وعدم مراعات وقت او مورث سستى اعضا وعصب وضعف احشاء وهضم وفساد رنگ رخسار ونسيان وبلادت وعروض نزلات وتهبج وثقل حواس وكرانى بدن وسبات وامراض بادره رطبه است وشرط است كه قبل از انحدار غذا از معده نياشامند مگر صاحبان معده وجگر حاره وبعد از ميوهاى تازه مورث تكون مواد آكله وامثال اوست وبعد از جماع باعث رعشه وحذر وضعف معده وبعد از خواب مورث اطفاى حرارت غريزى وشراب او ايستاده وبر روى افتاده مورث ضعف معده وعصب است وبه دستور ناشتا خوردن او مورث امراض عصب مگر در هواى بسيار گرم

236