تا سفيد شود وبهترين معدنى انست كه سنگ وخام وسنگ ريزهاى صلب را بعمل آورند آب نديدهء او در آخر اول كرم ودر آخر دويم خشك وتا بيست روز قوى القوه است وبا حدة ومقرح ومحرق جلد وآبديدهء قسم حجرى آن را تا سه روز قوة احراق باقيست وبعد از آن مسخن مىباشد ومويرا درنده بعيد مىبرد وزرنيخ در بردن موى مقوى فعل آهك است وثقل عصفر وبرگ شفتالو رافع بوى اوست وروغن گلسرخ وآرد عدس وتونياى مغسول وگلسرخ سائيده رافع جراحت نوره است واهك شسته مايل اعتدال وقاطع نزف الدم ومكرر نفوخ كردن وفتيله را به سفيدى تخم مرغ وبا پيه خوك جهة گشودن دمل وورم صلب وروغن زيتون كه در آن آهگ جوشانيده باشند جهة منع نزلات وبرودت هر عضوى مفيد است وكلس البيض در حيس خون جراحات قويتر وجهة جرب وحكه ورويانيدن گوشت زخمها وجبر كسر اعضأ مجربست وفرزجهء او قاطع خون حيض است وگويند چون او را با مثل او نمك وربع آن طرطير سايئده بانه مثقال سركه تسقيه كرده پس تقطير كنند مقطر مذكور كبريت را سفيد مىكند وسيماب را منعقد مىسازد وخوردن آهك كشنده است بدرد معده وعسر بول وغشى واسهال وموى وآبى كه در آن اهك را مكرر ريخته باشند هر چه آن طبخ نمايند كشنده است در اندك زمانى واز اسرار مكنومه است كلح لغة سريانيست وبغدادى گويد كه نزد اهل مغرب نباتيست برگش شبيه به برگ درخت سيب وقابض ورافع نزف الدم واسهال دموى وجهة گزيدن افعى وسعوط آن جهة رعاف مفيد وتخمش بسيار كرم ومدر عرق ورافع مغص است واز قول وظاهر مىشود كه اندرو طاليس باشد ودر آنجا تصريح نموده كه مانند اشنان بى برگ است ودر اينجا بيان نموده كه برگش مثل برگ سيب است وبلغة مصر كلح عبارت از اشق است كليانى اسم اشق است كلموح راسن است كليكان كشنج است كليكارون جرجير است كلاغ سفيد وكلاغ پلسه اسم فارسى غراب ابفع است كلاغ سياه اسم فارسى غراب كبير است وغراب الزرع است كليم شو اسم فارسى آذر بو است كل عقرب باصفهانى اسم سطاريونست كل عاشقان بلغة خراسان زرين درخت است وبلغة تبريزى حماحم است كلاچيك بلغة تنكابن ودع است كل كافشه بلغة اصفهان احريض است كل مشكى اسم فارسى نسرين است كل آفتاب برست اسم فارسى اذر بونست گلنار اسم فارسى جلنار است كل كندم اسم فارسى جوز خيدم است گل سنگ اسم فارسى خزاز الضخر است رگل بكسر كاف اسم فارسى طين است كل بخاران طين الاحمر است كل خوردنى طين الماكول است كل حنا بضم اول اسم فارسى فاغيه است كل زحوش نطنر اسم فارسى مجنج است كلسرخ ورد احمر است كل رعنا ورد الحماقست كل قرنفل اسم فارسى زهره است كلم اسم فارسى كرنب است وكلم رومير اقنپط نامند كلنگ اسم فارسى كركيست كلاب ماء الورد است كليك اسم ديلمى دليك است كلا كلا اسم ديلمى لوف الكبير است كلاونجى اسم هندى شونيز است كلنده اسم هندى بطبخ زقيست كلى اسم هندى بسد است كلچرى اسم هندى خبازيست كليخا اسم هندى كندر است كليخن اسم هندى خولنجان است كلهى اسم هندى حب القلت است كلكونه به فارسى سرخى نامند واز سفيد اب ولك ترتيب ميدهند وبجهة صفاى بشره وسرخى رخسار مستعمل نانست كليس بلغة مازندرانى جريست كما شير صمغ كرفس كوهيست شبيه بجاو شير وگويند اسم هندى جاو شير است در آخر سيم كرم وخشك ومدر بول وحيض ومسقط جنين ومحلل صلابات ومسهل زرداب ورافع استسقاى زقى ولحمى وقدر شربتش از يكدانگ تا نيمدرهم ومصلحش كثير است كمثرى به فارسى امرود گويند بستانى وبرى مىباشد وبستانى او ترش وشيرين واقسام است وبهترين او امرود چينى ونطنزيست وچينى مخصوص بلاد دامغان وممدوح شيخ الرئيس است ونطنرى در اكثر بلاد رى ونطنز موجود است وبهترين امرد وبلاد آذربايجان ملچيست وامرود شيرين معتدل مايل بحرارة ودر دوم تر وحابس نحارات ومفرح ومقوى معده وهاضمه ودل ورافع تشنگى وخفقان ونزلات وسوزش مثانه وملين طبع وبا قوة قابضه بعد از ملين ومعدل خون ومرطب دماغ وجهة رفع سميت فطر مفيد ومولد نفخ وقولنج ومصلح او زنجبيل مربى ورازيانه است وبهترين اقسام امرود ترش لطيف آبدار رسيدهء اوست در اول سرد و در دويم خشك وقابض ومقوى جگر ومعده ومشهى ومسكن حرارة خون وغليان صفرا ورافع تشنگى وبعد از اطعام مسهل بعصر وقبل از آن قابض ومولد غلط صالح ومسدد خون ومضر مشايخ ومصلحش عسل وجوارشات وكندر است ونارسيده وزمخت آن غليظ ومورث قولنج است ودو مثقال تخم امرود را كشندهء كرم معده دانسته‌اند وشكوفهء او مقوى دل ومفرح وقاطع نزف الدم واسهال وضماد او جهة ورم حار چشم نافع وبرگ او جهة اسهال والتيام جراحات وچوب وبرگ سوختهء او نايب مناسب توتيا وصمغ او محلل ومنضج قويست ونوع برى او قليل الحلاوتست وكوچك وپى آب وبا عفوصت وبسيار قابض ومسدود است وذر ور خشك او جهة رويانيدن گوشت جراحات ومفوف او جهة اسهال حار وخاكستر چوب او فاد زهر فطر وامثال آن ومضرعصب ومورث قولنج ومصلحش وادويه حاره خوشبو وعسل است ورب امرود قابض طبع ومقوى معده حاره است كماه اسم جنس اقسام قطر وكشنج وقعيل وسمارو غست ونزد بعضى مخصوص نوع

223