جهة جلاى دندان وسيلان خون لثه مفيد وطلاى بيخ سوختهء او با پوست آن يا مثل آن خا جهة رويانيدن موى وتقوية آن وجلاى بشره نافع واكتحال رطوبتى كه در برگ نى جمعه مىشود وجهة بياض عين از مجرباتست وفرش كردن برگ نى فارسى كه آب بر آن باشند جهة صاحبان تب حاره ورفع شدهء كرمى هو او فساد آن مؤثر است وشكوفه آن جهة گزيدن عقرب واخراج كرم گوش بيعديلست قصب السكر نيشكر است در اول كرم ودر دويم زرد آب او مسمن بدن ومفتح سدد وملطف خون ومنقى مثانه ومدر بول است ورافع خشونت سينه وسرفه ومحرك باه وملين طبع وبهج قى وقاطع التهاب معده ومولد نفخ ورياح وپخته ء او كه سه جوش داده باشد نفخ او زايل مىشود وقى كردن با آب نيشكر منقى بدن واكثار خوردن غير مطبوخ آن مفسد اشتها ومضر پيران ومصلحش انيسونست قصب الذريره نباتيست زياده بر شبرى وباريك ومجوف وبيرون او سرخ مايل بزردست واندرون او سفيد ومملو از چيزى شبيه به پنبه وساقش پر كره از قلم باريكتر وخوشبو با قبض وتندى وتلخى در دويم كرم وخشك وملطف ومدر بول وعرق او مفتح ومقوى دل وجگر ومعده ورافع خفقان واستسقاء درد سينه وجگر ورحم وعسر بول وتقطير بول ومحلل او رام والتيام دهندهء شكاف عضل وطبيخ او با تخم كرفس جهة جنون وامراض كرده ورفع سرفهء مزمن ووجع الفؤاد بارد وجلوس در طبيخ او جهة در درهم واستشاق دودا وجهة سرفه رطوبى مجرب وذرو را وجهة خوشبوئى رايحهء زير بغل وعرق وشكستگى اعضا نافع واكتحال او جهة جلا وتقوية بصر نافع ومضر كمر گاه ومصلحش انيسون واستعمال او با صمغ البطم بهتر از ساير چيزها وقدر شربتش تا دو درهم وبدلش عدس المر است وبه دستور اظفار الطيب قصدير رصاص ابيض است قصد اسم عربى عوسج است قصيصه تودريست قصب بواقصب الذريره است قصاص بضم اول قسمى از خلر است رفيق الغلاف وكوچك دانه بسيار سفيد وخواص خلر مذكور شد قضاعه بضاد معجمه به فارسى او را سك آبى نامند اكتحال وضماد دو ماغ او جهة تاريكى چشم بيعديلست قضم قريش حب الصنوبر صفار است قضب وقضم رطبه است وبهر چه تعليف كنند اسم جنس وشامل آنست قضاب مصرى نوعى از اذان الغنر است قطران دو نوع مىباشد يكى سياه وبراق وغليظ وشد رايحه وآن را قطران برقى نامند ويكى رقيق وغير براق وآن قطران سيالست ونوع اول از درخت شريين وثانى از درخت سدر ودرخت ارز وغير آن حاصل مىشود وطريق عمل آنست كه چوب وشاخهاى آن را قطع نموده بر روى اهم چيده چاهى در آنمكان حفر نمايند وآتش مى افروزند تا مائيهء او درآن چاه جمع كردد وبه دستور آب ساحل اشجار مذكوره را با آتش طبخ ميدهند تا منعقد شود واين تسمرا در عراق وشام زفت يا بس گويند وبهترين قطران نوع برتيست كه از شربين حاص مىشود وچون بتقطير يا با سركه وسفيدهء تخم مرغ آن را سفيد كنند جهة غاليها بغايت نيكوست ودخان او لطيفتر از اصل اوست در آخر سيم گرم وخشك وحافظ اجساد موتى ومانع عفونت آن وقاتل اقسام كرم معده وجنين ومخرج آن وبا قوة ترياقيه ومانع ويا وطاعون ومجفف ومسخن ومحلل قوى وجاذب خون بظاهر جلد وجالى آثار وموجب تعفن گوشت زخمهاست بدون احداث وجمع والتيام دهندهء زخمها وشراب او جهة درد سينه وربود سرفهء بارد وضعف جگر ورفع سموم واستسقا وكرم معده ورياح احشا نافع وفرزجهء آن مانع انعقاد نطفه وقطور آن بر دندان دردناك وكرم خورده رافع الم ومخرج كرم او وحقه آن جهة اخراج اقسام كرم ومضاد او جهة جرب انسان وحيوان وكشتن قمل ورفع داء الفيل ودالى واستسقا وصداع بارد وحفظ اعضا از ضرر سرما وگزيدن مار درفع خناق وورم لهاة وطلاى او بر قضيب جهة بزرگ كردن او وبدمنع حمل وبا پيه كاو كوهى جهة منع كزيدن هوام وقطور او با سركه جهة كشتن كرم كوش وبا آب زد فاجهة درد گوش ودوى وطنين واكتحال او جهة بياض كه در قرنيه باشد نافع وقيد شربتش از نيم مثقال تا يك مثقال وزياده از آن كشنده است وبدلش نفط سياه وجاو شير وگويند بوزنش نفط ونيموزن او برگ درخت شربين است قطلب اسم شامى نباتيست شبيه بدرخت به وبرگش باريك وثمرش بقدر آلوچه وبيدانه وبعد از رسيدن سرخ وشيرين مىشود وخوشبو وبا قبض وبعد از خوردن آب او بجاى دانه ثفلى مثل كاه از آن ميماند در دويم سرد وشك وثمر او ترياق سموم وضماد او بر چشم جهة جمع كردن آب وجهة بتخفيف است نازل مؤثر وطبيخ برگ او محلل او رام وجهة جوششها ومنع كثرت دل او نطول او جهة درد مقعد درد مقعد ورحم وذر ور او جهة بتخفيف قروح رطبه وضرر سوختگى آتش و ثاليل وضمغ او اگر يافت شود خوردن او مانع اسقاط جنين وحمول او جهة درد بواسير وبخور او جهة رفع سحر وافسون مؤثر است قطن به فارسى پنبه وبتركى پنبوق نامند در دويم كرم وخشك ومجفف وشكوفه او بغايت مفرح ويكوقيه او قريب باسكار شربتى كه از آن بسازند بقدر بيست درهم او رافع سوختگى خفقان واختناق رحم وسواس وجهة ابتداد جنون مفيد ومضاد شكوفه وبرگ وبه دستور پنبهء سوخته محلل او رام ورافع حكه ومانع آبله كردن سوختگى آتش وآب برگ او قاطع اسهال است بشرطيكه با شربت سيب بدفعات تا ربع رطل از آن بنوشند ولباس او مسخن ومجفف و پنبه تازهء او مقوى بدن وموافق صاحبان رعشه وكزاز وفالج وضماد برگ او با روغن گل جهة نقرس بيعديل وجلوس در طبيخ او جهة اختناق رحم وبخور وجهة زكام وسوختهء او در قطع خون جراحات مجربست وچون فتيله از آن ساخته يكطرف آن را آتش زده طرف ديگر بر ثاليل گذارند به حدى كه قريب

207