صليبى وساقش مثل كرفس برى وگلش بنفش مايل بسياهى وغلاف ثمرش شبيه بغلاف بادام ودانهاى او مانند دانهء انار بسيار سرخ ووسط دانها سياه ومايل به بنفشى وبا قبض وتلخى واز مطلق فاواينا قسم نر اوست وقوتش تا هفت سال باقيست ودر آخر دويم كرم وخشك است وتصريح نموده اند كه چون آفتاب در ميزان بوده او را بغير آلت آهنى قطع كنند آثار او بالخاصية مؤثر است والا منحصر است در افعال مزاجى وانچه با خطوط صليبى باشد در خواص او بهتر از زمرد دانسته‌اند ومحلل رياح غليظ ومدر حيض وملطف ومفتح ومجفف وبا قوة قابضه ومقوى جگر وكرده وجهة صرع بغايت نافع حتى تعليق او ومطبوخ او در شراب حابس اسهال او شراب او با شراب مسكن درد معده وبخور او جهة اكثر امراض دماغى مفيد وضماد او جهة صرع وضربه وسقطه ورفع آثار بشره ونقرس نافع ومضر مورد ومصلحش كثير او شربتش يك مثقال وبدلش در صرع زمرد است ودر ساير امراض زراوند مد حرج وتخم او مخرج اخلاط لزجه وحابس حيض ونفث الدم وجهة فالج ورعشه وصرع وجنون وسواس وتا پانزده عدد او با شراب قابض جهة نزف الدم رحم ودرد وسوزش معده وسنگ مثانه اطفال وبا ماء العسل جهة كابوس وصرع وبخور ثمر او جهة صرع وجنون وتعليق او جهة رفع فزرع اطفال وسعوط روغن ثمر او جه صرع مفيد وداشتن صليبى او با خود كه در پارچهء بسته باشند وحايض مس ونكرد باشد وبشروط مذكره قطع كرده باشند جهة عسر ولادت ورفع سحر وهيبت او در نظرها مجرب دانسته‌اند وگويند در خانه كه او باشد جن توخا ؟ ؟
گزنده وداخل نميشوند وچون قمر نظر تثليت بزهره داشته باشد در زير سر خصم گذارند موجب الفت دايمى شود فاوا مجهول الماهية است ورازى گويد روائيست كه از تركستان آرند جهة رفع سمومات خصوصا شوكران نافع است قادخ بخاى معجمه بلغة هندى اسم بندق منلليست ومؤلف اختيارات اشتباه بنوعى از حجر السم كرده گويد سنگى است زاد مايل وبه سفيدى وبعضى مايل بسبزى وبرنگهاى ديگر است كه چون بر روى سنگ با زرد چوبه بسايند برمگ وپسته شود ودر آتش نميسوزد فاد زهر معرب از پاد زهر است وآن عبارتست از چيزيكه حفظ روح حيوانى از ضرر زهرها كند ومراد از مطلق و وزهر معدنيست ومؤلف اختيارات منحصر در حجر التبس وحجر الحيه دانسته وخلاف جمهور است فاغره به فارسى فاخره وكبابهء دهن شكافته نامند وآن بزرگتر از كبابه وبقدر نخودى وتا بنصف شكافته ودر جوف او دانه كوچكى مدور وسياه وبراق وبا عطريت وازهند وبلاد سودان آرند در اول دويم كرم ودر آخر او خشك وبا قوة محلله وبسيار قابض ومقوى معده وهاضمه وجگر ومفتح سدد ومنقى اخلاط بلغمى وسوداويى وجهة اسهال ومزمن وجنون درياح غليظه وامراض باردهء دماغى واحشانا نافع ولخلخه او وبوئيدن او جهة تقوية دماغ ودل مفيد است ومصدع محرور ومصلحش كافور ونيلوفر وروغن بادام وكلاب وشربتش تا دو درهمست فار به فارسى موش وبتركى سيچقان نامند در سيم گرم وخشك وخوردن او ومورث نيسان واخلاق وميمه ودزدى وضماد شق كردهء او جاذب پيكان وخار از بدن ورافع سم عقرب ومحلل خازير وجلوس در طبيخ او رافع عسر بول وخون او جهة قلع ثاليل ومسامير مجرب وسرگين او وسر او كه سوخته باشند با سركه جهة رويانيدن موى داء الثعلب وشرب سرگين او مسهل اخلاط غليظه وبا كندر مخرج سنگ كرده ومثانه وشياف آن بغايت ملين طبع ورافع عسر بول وقدر شربتش نيمدرهم است وبخور او باعث گريختن موشان وبول او رافع سياهى كتابت وچون بر زخم پلنگ بول كند باعث هلاك زخمدار كردد ومكرر بتجربه رسيده ست ولهذا در ولايت دارا المرز بجهة زخم پلنگ در ميان آبها مكان خوابكاه ترتيب ميدهند كه موش عبور نتواند نمود واو در اين امر بسيار حريص است قارة الپش پيش موشان است ومذكور شد فاشر الغة يونانيست وبه فارسى هزارچشان ودر تنكابن وطبرستان الامك نامند نباتيست شبيه تباك انگور خاردار برگش باملاست ومايل بتدوير وبر مجاور خود مى پيچد وثمرش بقدر نخودى سرخ وبراق وخوشه دار ودر زمستان ثمرش بى برگ ميماند در آخر دويم گرم وخشك وبيخش كرمتر از ثمر وبرگ وباحدة وجالى وملطف ومحلل وترياق سموم هوام وقاتل جنين ومخرج آن ومدر فضلات خصوصا شير ومفتت حصاة وجهة ورم سپرز خصوصا با سركه مجرب دانسته‌اند وجهة صرع ونسيان وسدر وفالج وبا عسل جهة سرفهء كهنه وشدخ عضل ودرد معده وپهلو ورياح معده وامعاء وبا ماء العسل مسهل بلغم ومقيى قوى وقدر شربتش يك مثقال واز برگ وثمرش دو درهم وضماد بيخ او جهة سپرز وبا سركه جهة چرب ونقش جلد وگلف وثاليل وبثور بسنيه وآثار سياهى وگشودن دمل ومستحكم نمودن عضو شكسته نافع وروغنى كه در او بيخ او جوشانيده باشند جهة جميع دردهاى مابرد وبواسير وحصف ورفع چرك زخمها وتحليل صلابات وبا كرسنه جهة ازالهء آثار جلد سفيد وجلوس در طبيخ او جهة پاك كردن رحم واخراج جنين مؤثر وگويند اكثار برنج فاشرا وثمرش مضر سراست ومورث اختلاط ذهن ومصلح او بعد از قى كردن خوردن ربوب وثمرا ودر افعال قريب بيخ او وضمادش سترندهء موى وخوردن شاخهاى تازه كه پخته باشند رافع وجع فؤاد ودرد معده ومسهل ومدر شير است وبدل بيخ وثمر او وبوزن او ودرونج ونصف او بسباسه است فاسرشتين نباتش در پيچيدن شبيه است ابلبلاب ودر رنگ مخالف فاشر او به فارسى شش بندان نامند وساق او سياه وثمرش مثل قاشر او سياه است وظاهر بيخ او سياه وباطن سرخ ودر افعال ضعيفتر

192