وبيخطوط وگويند ودر غير بلاد هند نيز بهم مىرسد وقوتش تا سى سال باقيست در سيم كرم ودر دويم خشك ومدر بول وحيض وشير وعرق و مصلح حال معده ومقوى احشأ واعضأ وحافظ ارواح واخلاط ومفرح ومفتح ومسمن ومحلل رياح امعأ وجهة سيلان آب دهن و بدبوئى آن كه از شركت معده باشد وخفقان ووسواس وجنون ووحشت ودرد جگر مزمن وعسر ولادت ومشيمه ووجع قواء وتقويه حواص ويرقان واستسقا وسپرز وحصاه ومنع واخس وجميع امراض مقعد ورحم ودر اكحال جهة بياض وسلاق وظلمت بصر و ناخنه نافع ونگاهداشتن او در زير زبان جهة لكنت زبان مفيد وطلاى او با سركه جهة احتباس حيض وشير ورفع بدبوئى زير بغل وكنج ران وتضميد كوبيدهء مطبوخ او را در شراب جهة تحليل ورم اجفان وگذاشتن او در ميان اقمشه وجامع جهة منع كرم زدن او مؤثر ومضرريه ومصحلش مصطكى ومضر مثانه ومصلح وشربت به وقدر شربتش تا يك مثقال وبدلش دو وزن سنبل هنديست ساج درختيست هندى واهل هند ساكوته نامند بقدر درخت چنار وسرخ رنگ وصلب ومايل بسياهى وكثير الورق وخوشبو وثمرش بقدر فوقل ومستطيل ومؤلف تذكره او را فندق هندى دانسته چوب او در سيم سرد وخشك وبا اندك حرارتى وضماد سائيدهء او با آب سرد جهة درد سرحار او رام حاره وخوردن نشارهء او مسكن تشنگى والتهاب معده وبا ماء العسل جهة اخراج كرم شكم قوى الاثر است و طلاى محرق او كه بعد از احراق در آب ماميثا وامثال آن انداخته وسائيده باشدن جهة ورم اجفان وتقوية بصر وحدقه نافع وقدر شربتش از يك مثقال تا سه مثقال ومضر جگر ومصلحش عنابست وروغن ثمر او غليظ وخوشبو وجهة دراز كردن موى ورفع خارش بدن مفيد است وچون نافهء مشك را در آن گذارند حافظ بوى آن ووزن آن را زياده مىسازد وساد اوران معرب از سياه دارانست بمعنى سياهى درختان چه دار بلغة فرس درختست وبه عربى سواد الحكام نامند بجهة آنكه قسمى از مداد از آن ترتيب دهند وسواد القضاة كه صاحب اختيارات ذكر كرده است اسم عفص است وآنچه گفته كه درخت بطم حاصل مىشود اصلى ندارد بلكه چيزيست سياه مايل بسرخى وبراق وشبيه وبا اندك تلخى ودر جوف درختان هند وبلاد حوالى او بهم مىرسد ومخصوص آن بلاد است ومؤلف تذكره آنچه از درخت نارجيل بهم مىرسد بهتر دانسته است ودر دويم سرد وخشك وبا اندك حرارة محلله و رادع او رام حاره وبا آب بار تنگ قاطع نزف الدم همهء اعضا است شربا وضماد او حابس اسهال دموى والتيام دهندهء زخمها است وبا سركه جهة ورم قضيب وانثيان وبا شراب جهة او رام بارده وبا روغن مورد جهة منع ريختن موى مؤثر وبغايت مسود اوست وفرزجهء او با سركه وحقنهء او بى سكره جهة قطع خون حيض وتقويه رحم ورفع اسهال نافع ومداومت خوردن او مولد سودا ومصلحش شكر وقدر شربتش يك مثقال وبدلش دو وزن او مورد است سالامند را اسم يونانى نوعى از عضابه وآنحيوانى است شبيه بما وردست وپا دار ودستها كوتاه وبطيئ الحركة وابلق از زردى وسياهى ودنبالش كوتاه وبتركى ئيلان اغوويرن گويند وآتش در آن تاثير نمىكند واگر در تنور آتش اندازند افسرده كند ويك مثقال او از سموم قتاله وبغايت كرم وخشك ومعفن ومقرح جلد وتدهين روغنى كه در آن مهرا پخته باشند سترندهء موى وقرحه كنندهء عضو است وچون دست وپاى آن را قطع كرده واحشاى او را اخراج نموده در عسل او را چند روز بگدازند عسل مزبور جهة درد مفاصل واو رام بارده نافع وخوردن او قتال وفاد زهرا وتخم سنگ پشت است سام ابرص اسم وزغهء برتسيت وزغه بلدى سستى بچلپاسه است واو كوچكتر از چلپاسه وشبيه بحردون وبانقطهاى سياه وبسيته چلپاسه نيست و ملاقات خون او بر بدن مورث برص است در سيم گرم وخشك وضماد كوبيده ء او بر اعضا جاذب پيكان وخار ورافع ثاليل وتضميد خشك او بر دندان كرم زده مسكن الم وچون شكافته بر موضع گزيدهء عقرب بگذارند دردرا ساكن كند وطلاى خشك او با روغن زيتون جهة رويانيدن موى ورفع احتباس بول وقطور زبل وخون وبول او در حليل با اندك مشك جهة رفع فتق بسيار مؤثر است وهمچنين جلوس در طبيخ او همين اثر دارد وخوردن او مورث سل وامراض ريه ومصلحش شربت ريباس وامثال آنست سامان اسم فارسى نوعى از برديست بسيار نرم وباريك ومايل بزردى واز وحصير ترتيب ميدهند سرد وخشك وجلوس بر او باعث فرح وجهة رفع بواسير وسوخته ء او قاطع نزف الدم سابيرح معرب از فارسى واسم بيروح است ساساليوس وساليوس سيساليوست ساجى اسم هندى ملح القلى است سانقه وساق اسود پرسياوشانست ساسار كشت بزر الانجره است ساليون اسم يونانس كرفس است ساوس اسم يونانى هند بااست ساطيريا وساطوريون اسم يونانى خصيه الثعلب است ساق الحمام بلغة مصر رعى الحمام وانطاكى گويد آن نار قيصر است ساغيتين وساغاقيون اسم يونانى سكنجبين است سافردوس

142