بلغة ومشق نوعى از درخت سنجد بيثمر است زين كتانست زيت الشلجم روغن تخمتلغم است زيز صرصر است زيتون النجش وزيتون الجبلى وزيتون الكلبه زيتون بريست زيتون الماء زيتونيست كه نزديك آبها رويد ودر جميع افعال ضعيفتر از ساير است وبعضى گويند زيتونيكه در آب نمك پرورده باشند مسمى زيتون الماء است زيرهء صحرائى اسم فارسى كمون بريست زيرهء سبز اسم فارسى كمون نبطى است زنيسان نانخواه است زير باج از اغذيهء ملطفهء اصحا ومسكن مرة الصفر اوحدة اخلاط ومفرح ومقطع بلغم ومفتح سده وموافق صاحبان جگرهاى حارو بتهاى نائبه وشطر الغب ومضر امزجهء بارده است وطريق ترتيب او چنانكه در شفا والاسقام مذكور است آنستكه گوست را بقدريكر طل ريزه كرده واكر مرغ باشد از بندها جدا كنند بادارچينى ونخود مقشر وروغن كنجد وآب جوشانيده ونيمرطل سركه وربع رطل جلاب يا شكر سفيد ويك اوقيه بادام محلول در كلاب ويك درهم كشنيز خشك ومثل او عود وسنداب وقليلى زعفران اضافه كنند زيتون برى وبستانى مىباشد وبستانيرا درخت بزرگتر وبرگش آبدارتر وسبزتر از برى وبعد از چهار سال بارميد هدو تا هزار سال مىباشد رسيدهء او كرم باعتدال وبا قبض ونارس او سرد وبغايت خشك وسياه او كرم وخشك وسريع الاستحالهء بسود او صفرا ومرخى معده ومغثى وبهترين او سبز رسيده است كه در آب نمك پرورده باشند وبا طعام خورده شود نه قبل وبعد آن در اينوقت مقوى معده ودابغ او ومشتهى وحابس طبع ومبهتى ومورث بيخوابى ولاغرى ومصلحش مغز كردكان وبادام وسركه وروغنها وگويند مضر شش ومداومت او محرق اخلاط ومصلحش شيرينيها است وضماد او جهة رفع سبوسهء سرو ضماد نارس او جهة سوختگى آتش وطلاى دانهء او با بيه وآرد گندم جهة برص ناخن وبخور سياه رسيدهء او با دانهء او جهة ربوو امراض شش نافع وبرگش در دويم گرم وخشك وضمادش جهة جمره ونمله ومنع زياده شدن او وشرى ونار فارسى وغرب چشم واو رام حاره والتيام پوست سركه منقلع شده باشد و با عسل جهة داخس وبا آرد جو بر ما تحت ناف طلا كردن جهة اسهال وخائيدن او جهة قلاع وضماد پخته ار با آب غوره به حدى كه بقوام عسل رسد جهة دندان كرم خورده وزيرانيدن او ومطبوخ او در شراب جهة نقرس ومفاصل وبه دستور مضمضهء آب طبيخ آن جهة دندان كرم خورده نافع وحقنهء او جهة قروح باطنى ومقعد ورحم وعصارهء او در افعال مذكوره مثل برگ اوست وحمول او جهة قطع سيلان رحم ونزف او وضماد او جهة برآمدگى حدقه وقطع ريختن مواد بچشم وتاكل پلك نافع وبيخ درخت زيتون را با قدرى برگ او جوشانيده مضمضه نمايند جهة تسكين دردسر ونطولش جهة زكام وتحليل رطوبات وبخارا وجهة اخراج رطوبات دماغ از بينى بغايت مؤثر وتعليق بيخ او بالخاصية جهة سم عقرب آزموده است وچون شاخهاى باريك وبرگ او را در كوزه كرده در كورهء كوزه كرى احراق نمايند پس از كوره بيرون آورده شراب بر او پاشيده بار ديگر احراق كمى كنند در همه افعال قويتر از توتيا است وضماد خاكستر برى او با سركه جهة عرق النسأ بربالاى عروق از جانب وحشى بقدر چهار انگشت جهة قرحه نمودن موضع ورفع علت از مجربات بيان نموده اند ومؤلف تذكره ضماد مد قوق برگ وشاخ اقسام زيتون را در اين امر مجرب دانسته‌اند وضماد خاكستر او با عسل وآب ثمر او جهة داء الثعلب وداء الحيه وسعفه وجوششها نافع ورطوبت شاخ تازهء او كه از سوختهء او بهم رسيده باشد جهة جرب وسبوسهء سر وقروح آن نافع ونطول طبيخ همه اجزاى او جهة صداع وشقيقه ودوارو پاشيدن آن در خانها جهة گريزانيدن هوام ونگاهداشتن عصاى چوب او جهة قبول عاته و قضاى حوائج وبركت مؤثر اتست ومضمضه آب نمك كه زيتون در او خيسانيده باشدن جهة استحكام لثه مفيد وصمغ او در صورة شبيه بسقمونيا ومايل بسرخيست در اول كرم ودر دويم خشك ودر تقويت ذهن قويتر از كندرگ ودافع سعال مزمن وخراج بلغمى وجهة ترفع رطوبت جراحات وبامر همهاجهة رويانيدن گوشت مؤثر وصمغ برى او قويتر ومدر بول وحمول او جهة رفع احتباس حيض وضمادش با سركه جهة جرب متقرح وسنون او جهة تسكين درد دندان كرم زده مفيد است وچون زيتونرا در آبى كه آهك طبخ داده باشند بخيسانند در روز تلخى او برطرف مىشود وبخور دانهء زيتون قاطع سعال وربو است زيت به فارسى روغن زيتون گويند وآنچه از زيتون رسيده گيرند زيت عذب نامند وغير مغشوش او سريع الانتشار بر سطح بدن مىباشد واجزاى او از يكديگر منقطع نميكردد بخلاف مغشوش واين نوع در دويم كرم وبا پيوست وقبض است وقول برطوبت او اصلى ندارد ومغسول او كه با آب گرم بسيار برهم زده صاف كنند بيلذع والطف است وچهارده مثقال او با يكرطل آب كرم وماء الشعير مسهل قوى وجهة درد اعصاب وعرق النسأ وبا شراب وآب گرم جهة مغص واخراج كرم شكم وقى كردن با او جهة رفع سميت ادويه وحقنهء او جهة قولنج ورمى سدى ودرد مفاصل وعرق النساء ودرد كمر وبا مرضما جهة التيام زخمها وطلاى او جهة دردهاى بارده مفيد وچون شش سال بر او بگذرد زيت عتيق نامند وگرمتر از غير عتيق ومحلل وملين

140