اسم فارسى عروق الصفر است زردالو اسم فارسى مشش است زرين درخت امين الدوله گويد او را در خراسان كل عاشقان نامند نبات او از يكشپر زياده وبرگش عريض ومزغب وگلش زرد وشاخهاى او بزرگ ودراز وچون نزد او غنا وسرود نمايند گلش ميريزد وكرم وخشك وجهة عرق النسا واخراج خون منجمد مثانه واحتباس بول وگزيدن هوام نافع است وبعضى گويند اسم ازاد درخت است زرير به فارسى اسپرك نامند وبيونانى از حبيقن وصباغان از وچيزها زرد كنند ساقش بقدر شبرى وگلش زرد وشبيه بگل عصفر برى ومستدير وبا اندك خارهاى نرمى وبرگش زرد مايل به سفيدى وكوچك وبيخش زياده وبر شبرى وطعم وگياه او شبيه بكنگر است سرد وخشك وبا اندك حرارت وقوه جاليه ومحلل صلابات ورافع آثار ومسكن دردها ومدر خون ومفتح سدد و نيمرطل آب مطبوخ او با مويز كه سه روز متوالى بنوشند جهة سپرز ويرقان واستسقا مجرب ويكوقيه از معجون او با عسل همين اثر دارد وضماد آب طبيخ او با آرد جو جهة جرب وجراحات نافع ومصدع ومصلحش سكنجبين وبدلش نصف وزنش فوه وقدر شربتش در مطبوحات تا پنج مثقال واز جرم او تا سه مثقالست زرنبا دپنجى است عطرى كه او را مستدير ورق ميكنند تا از كرم زدن محفوظ ماند وظاهر او اغبر وباطنش مايل بزردى واز بلاد چين وبنكاله ودكن آرند نباتش بقدر دو شبر وبرگش قريب به برگ انار وگلش ثمرش شبيه بتخم گل وبيخش مثل زراوند وطعمش تلخ وآنچه شيرين باشد ضعيفست وقوتش تا سه سال باقى ودر آخر دويم كرم وخشك وبا رطوبة فضليه ومفرح ومقوى دل ومعده ودماغ ومحلل رياح وموافق روح حيوانى وطبيعى ومبهتى ومدر بول وحيض ومسمن ومسهل سودا و وسابس قى وترياق زهر جانوران ومفتح سدد وجهة وحشت ومواد سود اوى وخفقان ورياح رحم وتحريك باه ونعوظ وزحير اطفال ورفع رايحهء سير وپياز وشراب ورفع درد دندان وحفظ صحت آن نافع وضماد تازهء او بر پا بالخاصيه رافع جميع علل سر وطلاى او بر ورك جهة داء الفيل وبخور او جهة گريزانيدن مورچه كه ديگر عود ننمايد مجرب وتعليق قطعهء بزرك مقدار او بر حفوين وكمر باعث اعادهء باه مأيوسين ومصدع وزياد او مضر دل ومصلحش بنفشه وبدلش در تفرح ومثل آن درو نج ودر رفع زهر با مثل او در ونج ونيموزنش دانهء ترنج وچهار دانگ او طرخشقوق وقدر شربتش يك مثقال تا دو درهمست زرنب برگ نباتيست از برگ صعتر عريضتر ومايل بزردى وخوشبوى شبيه ببوى ترنج وگلش زرد ونباتش كمتر از زرعى وساقش مربع ومجوف وطعمش باحدة وقولش تا چهار سال باقى مى ماند ونبتش جبال فارس واو را سر وتركستانى نامند در آخر دويم گرم وخشك وملطف وبغايت مفرح وبا قوهء قابضه ومقوى معده وجگر وقائم مقام دارچينى وجهة امراض صعب واسهال وتصفيهء صوت وازاله بلغم وتقويه هضم وتحليل رياح وتقويه اعضأ رئيسه ورفع عسر بول وسردى مثانه ورفع سموم نافع وعصارهء تازهء او در تفرح مثل خمر وسعوط او با آب وروغن بنفشه جهة درد سربارد نافع ومضر محرور ومصلحش گشنيز وقدر شربتش دو درهمست وبدلش مثل او دارچينى وگويند كبابه وسليخه است زراوند لغة فارسى است وقسم نر را طويل وماده را مد حرج نامند واز مطلق او مراد قسم طويل است وآن بيخيست بسطبرى انگشتى وزياده از آن ودراز وظاهرش تيره مايل بسرخى وباطنش سرخ مايل بزردى وطعمش تلخ وبا اندك زهومتى وبرگش شبيه به برگ لبلاب كبير واز آن درازتر وعريض تر وشاخها بقدر شبرى وباريك وگلشن بنفش وبشكل شكوفهء امرود وقسمى از آن ضعيف وغير مستعمل اطبا است وبجهة عطريت وحدة داخل روغنها ميكنند وآن بيخيست درازتر از زرعى وباريك وپوست او غليظ وگلش شببه بگل سداب وقسم اول در سيم گرم ودر دويم خشك ومدر بول وحيض وترياق سموم حيوانى ونباتى وقاتل اقسام كرم معده وجالى وجاذب ومحلل ومقطع بلغم ومفتح سدد ومفتت حصاة وكشندهء قمل و جهة بواسير وتشنج واسترغاى عصب وثقيه سينه صاف كردن رنگ رخسار ورفع رياح وثقيهء جگر وبا شراب جهة سموم وبافلفل جهة احتباس حيض وثقيهء رحم واخراج جنين وبكنجين جهة سپرز ويك مثقال او با شراب العسل مسهل قوى بلغم واخلاط غليظه وجهة صرع وكزاز وضعف احشا نافع وضمادش جهة گزيدن عقرب دهوام ورويانيدن گوشت در قرحهء رحم وساير زخمها وبا عسل جهة قروح رطبهء مزمنه وبا سركه جهة سپرز بغايت مؤثر وسنون او جهة ثقيهء لثه وفرزجهء او جهة احتباس حيض مجرب ودرد رحم واخراج جنيى بغايت مؤثر وقدر شربتش از دو درهم تا دو مثقال وگويند مضر سرز وجگر است ومصلحش عسل وبدلش زراوند مدحرج وگويند در تحليل صلابت سپرز ورياح مثل او زرنباد ونصف او انزرت ودر تجفيف عسالچ الكرام است زراوند مد حرج به فارسى زراوند كرد وباصفهانى نخود الوندى نامند بيخى است مدور با پهنى وبقدر فدفى وشاخهاى گياه او زياده بر زرعى وبرگش شبيه به برگ زراوند طويل واز آن كوچكتر وخوشبو وبا اندك تندى ونرم وگلش سفيد وجوف او سرخ وبدبو وقوه اقسام او تا دو سال باقيست در دويم گرم وخشك وتحليل و

134