آنست كه با قدرى اهك مغسول استعمالنمايند وجرم او را تناول نكنند تا ملول وتملول تا نبول است تا كوب فرفيونست تا عندست عاقرقر حاست تا سمقت ترشى ترنج است تا تينا صقر است تا لسقيس حرفست تا توره اسم فارسى جوز ماثل است تائه اسم هندى نحاس است تال بهندى نقره وبرنج ومس است تاك اسم هندى ورهم است كه چهار دانك ونيم باشد تا دانه بلغة ديلم حب نام است تبن به فارسى كاه نامند ومجموع او در اول سرد ودرد دويم خشك وجلوس در طبيخ كاه كندم وتعريق ببخارا او جهة رفع آزاريكه از برودت هوا وبرف بهم رسيده باشد ومحلل او رام وشستن بدن بطيخ او جهة رفع سستى نافع وبشره را شبيه ببشره مريض مىسازد وضماد خاكستر او با نيموزن او نمك وقدرى سركه جهة قروح ساق نافع وكاه جو مبرد وجهة افتراش محرورين مفيد وبخور كاه باقلى جهة حفظ شكوفهاى درخت از سقوط مؤثر است وبالخاصية مجموع كاه مضر عصب است وخوابيدن برروى او بغايت مضر وعرق كاه وكل كه بجاى آب كلاب كرده باشند بغايت مقوى دل ودماغ وجهة رفع غشى وضعف مجرورين بغايت نافع است تبر ذهب است تبن مكه اذخر است تترى بهندى سماق است تج بهندى دار چينى است تخم كاجيره وتخم كافشه قرطم است بلغة فارسى تخم ترشه به فارسى بزر حماض است تخ به عربى خمير ترشست تخم كرفس كوهى فارسى فطر اساليونست تخم كاج فارسى حب الصنوبر صغار است تخم مرغ فارسى بيض است تخمك خيبرى فارسى زراو شانست تخم زردك برى دو قواست تخم كبت به فارسى شاه دانج است تخم زرداب به فارسى ثو مونست تخم نيلوفر به فارسى حب النيل است تخم كريخه باقلى مصريست تذرج معرب از تذر وفارسى است وبتركى قرقاول ودر تنكابن ومازندران تو رنگ نامند در ودويم كرم ودراول خشك و بغايت لطيف وسريع الهضم ومولد خون صالح ومقوى فهم ودماغ ورافع وسواس واكتحال زهره وخون او جهة بياض ونزول آب وذرو استخوان او جهة رفع قروح مجرب وطلاى سركين او جهة بهق وبرص وگلف او اصلاح بشرهء زنان حامله نافع وسعوط زهرهء او مفتح سدهء دماغى ودر رفع نسيان مفيد واكثار او مصدع ومولد مره الصفرا در محرورين ومصلحش سكنجبين است تذا بهندى اسم جراد است تذر وبه فارسى تدرج است ترمس به فارسى باقلى مصرى نامند واز باقلى كوچكتر وسفيد واندك فرو رفته ومايل بزردى و برى او زيره تر وزردتر وتلختر در دويم گرم ودر آخر آن خشك وبستانى در آخر اول گرم است مدر بول وحيض وجالى ومفتح ومحلل ومسقط جنين وكشندهء اقسام كرم شكم وضماد او جهة بهق وسعفه وبثور وجرب وقروح خبيثه وخنازير واو رام صلبه وجذب ستم هوام وآكله ونار فارسى و تضميه پختهء او با سركه وعسل جهة عرق النساو ورك وآثار ضربه وسقطه وبا آرد جو وآب وسركه جهة تسكين اوجاع حاره ومطبوخ او در سركه وآب خاكستر جهة او رام بارده وتهجج بلغمى ومفاصل وباقلمونيا جهة ثاليل وبروز مقعد وشقاق او وقطع دانهء بواسير وآب طبيخ او با حنظل قاتل كيك وپشه ومجربست وغسل بشره با وباعث سرخى لون وثقيهء او ساخ ومصلح احوال موى وخوردن او صباح ومساجهة قوة باصره و قطع صداع مزمن وامان از نزول آب وبا عسل جهة ضيق النفس وسرفهء مزمن واستسقأ وتقوية سپرز ومثانه ورفع حصاه وحموال او با مر ساقط جنين واكثار او باعث زردى رخسار وردى الغذا ودير هضم است ومصلحش شيرينيها وقدر شربتش با ادويه از سه درهم تا پنج درهم ومفرد او تا پنج مثقال وبدلش در جلاى روى ده وزن او باقلى وتخم خربزه ودر دفع كرم بوزن او درمنهء تركى ودر ساير افعال افسنتين است ومشهور است كه چون نرمس را مقشر كرده در ظرف مس با شير بقدر پوشيدن او بجوشانند تا شير را جذب كند پس با دو وزن او روغن گاو بجوشانند تا منعقد كردد وبهمان گرمى بركنج ران ضماد كنند اسهال صفرا نمايد وبر بالاى ناف اسهال سودا وبر وركين وتهيگاه اسهال بلغم كند وهرگاه موضعرا به آب سرد بشويند قطع اسهال شود وترمسن برى در جميع افعال قويتر از بستانيست تربد بيخيست ظاهر سياه وباطن سفيد ومجوف ومنبت او حوالى خراسان وهند ونبات او ساق دار وبرگش شبيه به برگ لوبيا واطراف او مخدر وگلش آسمان جونى وثمرش مثل لسان العصافير وهر چه اندرونش سياه باشد مثل خربق ستم است وزرد او نيز بد است وبهترين او سفيد وسبك وصمغ دار است در اول سيم گرم ودر آخر آن خشك ومسهل بلغم ورطوبات رفيقه وبا زنجبيل قالع بلغم غليظ ولزج از عمق بدن ومنقى معده ورحم ومفتح شده ومنقى دماغ از بلغم وجهة عرق النساء وامثال او وفالج وسرفهء كه بمشاركت رطوبات معده باشد وبا هليلهء كابلى وامثال او جهة ماليخوليا وجنون وصرع وبا تخم كتابن وروغن بادام جهة سعال مزمن ودرد سينه نافع ومضر امعأ ومجفف اعضأ ومغثى ومكرب ومصلحش خراشيدن پوست سياه او با روغن بادام وپسته چرب وبا كتيرا استعمالنمودن وقدر شربتش از جرم او تا سه درهم ودر مطبوخ او تا پنج درهم وبدلش پوست ريشهء توتست بوزن او ودربعضى امزجه غاريقون ودر غير معاجين مبالغه در كوبيدن او نبايد كره ترنجبين شب نيست كه بر خار مسمى بحاج منعقد ميكردد وشيرين ودر اول گرم وتر وجالى تر از شكر وملين طبع ومصلح صفرا ومحرك به والطف از

62