وتخمش بقدر شبت وقسمى صنوبرى الشكل وكوچك وبيرونش مايل بزردى وشبيه بسعد واو را ثمرك نامند ودر غايت تندى وتلخى است وهمين قسم شبيه بحد وار است وساير اقسام سوانى مهوره را تلخى وتندى نمىباشد وقسمى شبيه بقسط وبسيار سياه وقسمى شبيه باكليل الملك وقرون السنبل نامند وكاهى در سنبل نيز يافت مىشود وقسميرا بهرات صورات گويند واو سفيد مايل بزردى وطولانى وغير محروط است شبيه به بيخ نى وكره دار وبقدر انگشتى وبرهمى نيز گويند ومهوره نيز نامند ويكدانگ او قتالست وقسميرا هند وانيز گويند شبيه است بزرد چوبه ودر زرد چوبه كاهى يافت مىشود ورنگش سبزا غبر وبا اندك زردى ومنقط بسياهى وكالوت نيز گويند وبقوة بجها كست وقسمى شبيه بزنجبيل وگاهى در او نيز يافت مىشود وبقوهء بجهناك نيست وقسميرا پا چلپك نامند ونوعيرا يكجائن نامند وقسميرا در وسمنا گويند وهر سه شبيه اند بجهناك ودر حوالى جميع اقسام مذكوه سواى جد وارنبانى ديگر نميرويد وآنهم بچند زرعى دورتر از آن وهر چه كمتر از بيست زرع دورى داشته باشد به سبب قرب جدوار كشنده نيست او كسيكه مداومت بسميات نكرده باشد در اينمكان تحصيل اين اقسام نميتواند نمود وهمه در چهارم گرم وخشك ودر اطليهء برص وجذام ودر معجون بزرجلى مستعملست وگويند استنشاق اقسام او مورث صرع است بيش موش پيشا حيوانيست شبيه بموش ومكان او موضعى است كه منبت بيش است وترياق اقسام پيش وساير سمومات حيوانى ونباتى وجهة بهق وبرص وجذام نافع وبعضى گويند كه او نباتيست كه در جوار بيش رويد وفاد زهر اوست واشتباه بجد وار كرده اند واو را ابوحانيز نامند بيل بلغة هندى ثمر درختى هنديست بقدر سيب و ؟ ؟ وبا عفوصة وقبض ورايحهء او شبيه بخمر وبسيار خوشبو ودرخت او شبيه بدرخت سيب وبرگش از آن كوچكتر ودر دويم سرد ودر سيم خشك وقابض اسهال مزمن ونزف الدم امعأ ومقوى معده وقاطع لزوجات ومرباى او كه با زنجبيل باشد بهتر است واكثار خوردن بيل مولد بواسير وقاطع خون حيض ومصلحش شكر وبدلش سماق است بيشم ثمر درختيست شبيه به بهى كوچكى وصلب وزغب او بسيار از به زياده صاحب تذكره گويد كه درخت سيب وامرود است بر نهال بلوط وبه درخت بيد وتفاح الصفصاف نامند كثير الوجود وتا اواسط زمستان باقيست در سيم سرد وخشك وحابس اسهال وقى وقاطع خون ومانع خفقان ومقوى معده ودماغ وبا عسل محلل او رام وطبيخ او پاد زهر سموم حاره ومضمضهء او جهة تقويه دندان وجلوس در آن جهة قطع نزف الدم رحم وبركش جهة التحام جراحت تازه بغايت مفيد واكثار او مولد سدد وعسر بول ومصلحش روغن بادام وبدلش بلوط وعفص وقدر شربتش از سه درهم تا پانزده در همست بيخ نى اسم فارسى اصل القصب است پنج مرجان به فارسى بسد است پياز اسم فارسى بصل است پياز غصل به فارسى اسقيل است بيخ شيبى به فارسى اصل القلت است بيد اسم فارسى صفصافست كه بيد برى باشد بيد مشك به فارسى خلاف بلخى است بيخ تفتى به فارسى اصل الشوكرانست بيخ انجدان خراسانى به فارسى اشتر غاز است بيه خرما به فارسى جماز است بيد انجير به فارسى خروع است بيد انجير خطائى به فارسى دندانست بيه به فارسى شخم است بيه قاوندى در قاوند مذكور است بيجك گشت برگشت است بيل گوش به فارسى لوف الكبير است بيخ كوله پر فارسى محروث است بيخ انار دانه دشتى به فارسى مغاث است بيخ لفاح برى بيروح الصنم است بيد گياه به فارسى نيل است بيخ طرخون كوهى عاقر قرحا است بيخ چماز بلغة تنكابن سرخس است بيخ دار جماز بلغة مذكور بسفايج است بيم بلغة مذكور سدابست بيرزد به فارسى بارزد است بيوز اسم فارسى قسمى از قرصعنه است بيجاده بسد سياه است بيح برنده اسم اصفهانى شيطرج هنديست بيخ بخور مريم آذريونست بيخ سنبله به فارسى سنبله اردنانى وآن فواست بيان بتركى سوسن است بين بتركى دماغ است بيلدرچين بتركى سمانى است پيله دارو بلغة تنكابن جند است پى پل بهندى فوفل است بيشره بهندى فلوس خيار شنبر است بينج بهندى اسم تخم نباتاتست پى پلامور بهندى دار فلفل است بيته بهندى مراره است بيل كاچهار بهندى ضمان الارض است پلپو بهندى رهشى است پير يزا بهندى بارزد است پنير بهندى سلوى است بيلا بهندى خصيه است بيل بهندى ثور است بيوله بهندى شجر البق است بير بهندى كنار است بيغول تخم كتانست بيارون بلغة مصر اسم بشنين است بيغاين سدابست حرف والتأ تا بنول بانست ومستمعل اهل هند نباتش شبيه بنبات لوبيا وبردرخت مى پيچد برگش شبيه به برگ لبلاب ومايل بتدويرو سبز نيم رنگ ودر طعم شبيه بقرنفل ودر دويم گرم و خشك ومفتح ومفرح ومشتهى ومقوى معده وجگر ودماغ ودل ومبتهى ومدر فضلات ومفتت حصاة ومقوى قوهء حافظه وفهم ونشاط آرنده ومصنع او جهة رفع رطوبت دهان وسرخ كردن لب وتقويه بن دندان وقطع نزف الدم لهاة وتحليل ورم لهاة وضماد او جهة التيام جراحات تازه نافع واكثار او مصدع محرورين ومصلحش سكنجبين وقدر شربتش تا دو مثقال وبدلش قرنفل است وطريق مضغ او نزد اهل هند

61