وآبست شفنين برى مرغيست از فاخته بزركتر وسفيد وطوق كردن او سياه وناتمام وبتركى والافاخته نامند در دويم گرم وخشك وبغايت مسمن بدن ومجموع او ستحيل بجوف صالح مىشود ومقوى قوهء ماسكه وحواس وموافق ناقهين ومفلوجين وزياده كننده قوهء حافظه ومحرك باه واكثار او مضر محرورين ومصلحش سركه وكشنيز ومقوى فعل او شير تازه است ودر حياة الحيوان مذكور است كه چون شخصى خون او را بر قضيب طلا كرد ومباشرت كند ديگرى به آنزن مقاربت نتواند كرد وجالينوس گويد تخم او را با عسل وبا اندك بوره جهة درد وجگر وحمول زبل او جهة درد زخم مجربست ومهر يارس بيه او را جهة درد رحم وثقل سامعه بغايت مفيد دانسته است شفنين بحرى حيوان دريائيست شبيه بخفاس در رنگ وبال وشكل ودنبالهء او شبيه بدنباله موش ودر زير دنبالهء او نيشى مثل خار واز زدن نيش الم عظيم حادث مىشود وچون نيش او را در زيرجامهء خواب گذارند مورث بيخوابى مفرط ودفن كردن او در خانه موجب تفرقه اهل آنخانه وپاشيدن مسحوق سوختهء او بر دو كس باعث تفرقه وبغض ايشان مىگردد وبدينجهة او را حوت الشر ناميده اند وگويند چون در مكان بول شخصى ؟ ؟
او را فرو برند باعث سوزش ودرد عظيم صاحب بول مىشود ومادامى كه رفع ننمايند ساكن نمىگردد شفلج بار گياه كبر است شفتالو اسم فارسى خوخست شقترك اسم فارسى خبه است شقيقل شقاقل است شقوريس قتابرتسيت شقايق معروفست چون نعمان بن منذر در خورنق اولا زرع نموده مسمى بشقايق النعمان كشته واو برى وبستانى مىباشد شبيه به نبات خشخاش وبرگ بستانى از آن كوچكتر وثمر دانه اش مثل خشخاش كوچكى ومخدر قوى وترياق او بغايت قوى التسكر در دويم كرم وخشك وجانب وملطف ومفتح وجالى آثار ومجفف وشرب كل خشك مسحوف او بقدر دو درم با ميفتج جهة تسكين درد احشا واعضا كه دفعة بهم رسد بسيار سريع الاثر ونفوخ او قاطع رعافست در ساعت وشرب طبيخ برگ وساق او كه با گياه جو پخته باشند مدر شير ومسقط جنين و طلاى عصارهء او منفى چرك زخمها ودافع تقشر جلد ومحلل ورم چشم وسعوط او منقتى رطوبات دماغى وقطور او جالى بياض چشم وضماد گل او با پوست كردكان سبز جهة سياه كردن موى ورافع قوبا ومداومت شرب تخم او هر روز يك درهم با آب سرد و جهة رفع برص مجرب ويك درهم از قبهء او با شراب مورث جنون ومصلحش شير تازه است وچون ظرفيرا از گل شقايق پر كرده وفرش لحاف او را سخت نموده چهلروز در سركين تراب دفن كنند وهر هفته سركين را تغيير دهند خضاب صاحب ثباتى شود وگويند مجربست شقاقل بيخيست پر كرده وبا لزوجة واندك شيرينى وبسطيرى انگشتى ودراز وساق گياه او پر كرده وبر هر گرهى برگى رسته وثمرش بقدر نخودى وسياه ومملو زرطوبت سياه وگلش وبزرگتر از بنفشه ومنبش در زير اشجار متراكم ومكان نمناك ومستعمل از او بيخ او وقوتش تا چهار سال باقى در اول گرم ودر دويم تر ومبهتى ومفتح وقاطع بلغم ومقوى كمر ومسخن كرده ومعده ومثانه وجگر ومصدع ومضر اشتها ومصلحش عسل ومرباى او با عسل بيغايله ومقوى ارواح وقوى وقدر شربتش تا پنج درهم وبدلش در تقويه باه بوزن او حب الصنوبر وبوزيدانست شقراق مرغيست بقدر فاخته سبز وبدبوى وبه فارسى سبز قبا نامند ودر تنكابن كراكرد گويند در دويم كرم وخشك ومحلل قوى رياح غليظه ومواد بلغمى ودير هضم ومصدع ومصلحش سكنجبين وسرگين او جهة گلف نافع است شقرديون اسقورديونست شقر وشقيق اسم شقايق است شكر تيغال اسم فارسى يتها لست وآن غلاف حيوانيست شبيه بمگس كه در خارا نزروت مثل كرم ابريشم از لعاب خود مى تند ودر آن ميميرد بتدوير وسفيد وشيرين ودر حرارت معتدل ورطوبت در او غالب وبالزوجه وملين ومسكن حدة اخلاط وسوزش مرى وجهة خشونت سينه وسرفه وصاف كردن آواز وخشكى گلو ومعده ونافع واكثار ومغثى ومصلحش شكر وترنجبين وقدر شرابتش تا پنج درهم وبدلش نباتيست ومؤلف اختيارات آن را سكر العشر دانسته وفيه مافيه كما لا يخفى شكاعى از اصناف باد آورده است واز آن قابض تر ومجفف تر وبعضى هر دو را يكى دانسته‌اند واول اصح است چه باد آورد شامل شوكهء بيضا وشوكهء غريبه است ودر بعضى بلاد بكنگر خر معروفند بكيرا كل سفيد ويكى بنفش است واخير مخصوص بكشاعى ودر جميع افعال مثل قسم سفيد وقويتر از آن ومستعمل از آن بيخ وثمر وبيخ قويتر از ثمر وقاطع نزف الدم وبا قوه ترياقيه ومدتل قروح وملطف بلغم وطبخ او جهة تبهاى اطفال وتبهاى مركبة مبغايت نافع ومضر ريه ومصلحش صمغ عربى وشربتش يك درهم تا دو درهم است وبدلش باد آورد وساير خواص در آنجا مذكور است شك به فارسى مرك موش گويند چه خوردن او موجب قتل موش ورايحهء موش ورايحهء موشى كه از آن خورده باشد باعث مردن موشان ديگر است وآن جسميست معدنى سفيد وثقيل الوزن وبراق واز سموم قتاله است واهل صاعت او را در كل مقام بدل زرنيخ مىدانند وآنچه زرد باشد زبونست وقوتش بعد از هفت سال فاسد ميگرد ورنگش آغيرد وزنش سبك ومىگردد ودر چهارم گرم وخشك ومحلل ومعفن والتيام دهندهء

166