روغن گل بر آن ريخته باشند و چون آجر آب نديده را بسيار تافته در آب يا در شراب اندازند كه آب را بجوش آورد و سر را به بخار آن بدارند معرق قوى و در تحليل مواد باردهء دماغى ونزلات مزمنه و در سر كهنه بيعديل ومجربست وقدر شربتش تا يك درهم و روغن او كه آجر را بقدر يك مثقال ريزه كرده در آتش سرخ نموده به روغن زيتون انداخته بعد از آن كوبيده و باقرع معكوس تقطير نموده باشند بغايت گرم و سريع النفوذ وبلطف ومحلل و آشاميدن او را جهة تفتيت سنگ مثانه مجرب دانسته ومدر بول وجهة ساير علل مثانه نافع و كشنده گرم معده وامعاء وجهة مغص بار دو رياح ونفخ باطنى و ظاهرى و سموم بارد و گزيدن عقرب و فالج والقوه ورعشه و عرق النساء وتناصل و تحليل خون منجمد و با شربت زو فاجهة ضيق النفس و رفع فضلات ريه مفيد و اكتحال او جهة تحليل آب ناز لشده بيعديل وحمول او جهة گشودن خون بواسير و ساقط كردن دانهء بواسير و رفع گرمهاى مقعد وفرزجهء او جهة گشودن خون حيض واخرج جنين زنده و مرده و مشيمه سريع الاثر وسعوط آن جهة صرع ونسيان ودلوك او جهة كشتن كرم دندان و تسكين الم آن و طلاء او جهة زخم آتشك بيعديل وقطور او جهة ثقل سامعه ونشوق او جهة امراض باردهء بينى و دماغ و ضماد او با اشق جهة ورم سپرز بغايت مفيد وقدر شربتش از يك مثقال تا دو مثقال تا دو مثقال و مضر معده و مصلح سركه و مضر كرده و مصلح آن كتيرا اجمود بلغة هندى اسم كرفس است اجواين بهندى اسم نانخواه است اجرى بهندى گوش است اجاص به فارسى آلو بخارا نامند اگر چه شامل اقسام آلوى زرد و سياه و آلوچه و آلوى ترش جنگلى وشاهلوج و آلوى سرخ است و مراد ازو آلوى سياه بزرگست در اول سرد و در دويم تروملين ومرلق ومسهل صفراء رقيق و مسكن حرارت دل وقى صفراوى و تشنگى وجهة بتهاى حاره وصداع حارو خارش بدن نافع وطبيخ نيم رطل او درد ورطل آب كه به نصف رسد با قدر لشكر مسهل خوبى و بى اذيت است و موافق سينه و مثل ساير ترشيها مضر بعال نيست ونقوع او مرطب معده وجهة قى وغثيان حاره مفيد وغرغره به طبيخ برگ و بيخ او جهة ورم لهاه و رفع نزلات دماغى و ورم لوزتين و تقويهء بن دندان و آشاميدن او جهة رفع كرم معده و ضماد برگ او با سركه جهة كشتن كرم امعاء محرب و مضر دماغ ومصلحش عناب ومضر معده ومصلحش كلقند و در سرودين مصطكى و كندر و عسل وقدر شربتش تا نيم رطل وبدلش تمر هندى و آلوى صحرائى و جنگلى مجفف و مطبوخ او در كلاب قابض طبع وصمغ آلو كرم تراز صمغ عربى و بيوست آن كمتر از آن ومفتت حصاة وجهة سرفه نافع واكتحال او جهة حدة بصر و ضماد او با سركه جهة قو با و جوشش بدن اطفال مفيد ورت او سردوتر وملين طبع و مسكن تشنگى و در تبهاى حاره و التهاب مواد و ساير آثار مثل آب اوست اجوان بهندى اسم پنج است اجلا جندن بهندى صندل ابيض است اجولا بهندى فودنج بريست اجلى گروى ككرى كاشير بهندى عصارهء فتاء الحمار است اجاص ابيض ادركست احيون بحاء مهمله لغة يونانى و به معنى راس الافعى است و آن ثمر گياهى است شبيه بسرافعى وبيساق و نبات او خشن و باريك و برگش از برگ ابوخلسا و كاهو ريزه تر و با رطوبتى كه بدست چسبد و خار دار و مزغب و شاخهاى او بسيار و مايل به سفيدى و ريزه و از و جانب او برگ مىرويد و برگش باريك و ريزه و گلشن بنفش وثمرش شبيه بسرافعى و بيخش به قدر انگشت و مايل به سياهى و باريك و دراز در دويم كرم و در اول تر ومفتتت حصاة ومدر بول و حيض و شير و عرق و بيخ او مقاوم جميع سموم حيوانى اخصوصاء افعى چون بابشراب بنوشند و اگر با شراب و چيزهاى مناسب بياشامند گويند جهة درد كمر مجربست ومورث خارش و جوشش و مصلحش شروقدر شربتش تا دو مثقال وبدلش دانه ترنج است احريضن به فارسى گل كافشه و به رنگ زعفران وبلغة ديلمى كاجيره نامند وبستائى او در دويم گرم و در اول خشك وبرى در سيم گرم و قوتش تا سه سال باقى ماند منضج وباقوهء قابضه و محرك باه ومنوم ومحلل و مقوى جگر و گدازندهء خون منجمد مطلقا و ضماد او با عسل جهة قوبا و با ماست بر مثانه جهة احتباس پول مجرب و طلاء او با عسل جهة بهق و برص وقلاع اطفال و با سركه جهة خارش بدن واورام جاره و باد سرخ و ورم جگر مفيد و مضر سپرز ومصدع و منجر و مفسد معده و مصلحش عسل وقدر شربتش يك مثقال و چون با گوشت بجوشانند باعث زود مهر اشدن ولذاذهء اطعمه مىشود احداق المرضى بهار است واوئون از اقحوان و مذكور خواهد شد احداق البقر عنب اسود است احلب ديا بسريانى اسم شرم است احيديا واحاد يا بيونانى افعى است اختاء البقر نجأ معجمه سرگين گاو است در آخر اول گرم و در دويم خشك ومحلل و جاذب و آشاميدن دو مثقال تا سه مثقال و نيم از سوخته او جهة استسقا و رفع سموم بسيار نافع و آزموده و ضماد تازهء كه سرد نشده باشد جهة ورم جراحات عارضه از كارد و امثال آن و قطع سيلان خون وبثور رحم و اندر مال جراحت و درد مفاصل و عرق النساء و رفع الم گزيدن هوام ووثى و با آرد جو جهة جوششها و با سركه جهة ورم حار و با عسل جهة او رام بارده و با بوره وكوكرد او امثال آن جهه استسقاء و با زعفران جهة گشودن خراج وباباقلى جهة ورم پستان و با آب اسقيل جهة قوباء وسعفه وداء الثعلب مجرب و با سركه جهة خنازير و او رام صلبه وثولول و گزيدن زنبور و ورم و درد زانو و تكرار ضماد پختهء او در روغن زيتون و گذاشتن بربدن تا خشك شود جهة بيرون آوردن خار و پيكان و امثال آن از بدن و به زير ناف زنان جهة اخراج جنين مرده و هرگاه مدتى بگذراند باعث كشتن جنين زنده و بر پشت زهر و تهيگاه جهة رفع قولنج و رمى ريحى سريع الاثر است و بر مقعد جهة درد و ورم آن و طلاء سوختهء آن با سركه برپيشانى جهة قطع رعاف ونقوخ او در بينى به دستور جهة رعاف و با روغن زيتون

15