بحر اخضر وقلزم يافت مىشود ودر دويم گرم وخشك وبستن زندهء او برسر جهة رفع صداع وصرع مجرب دانسته‌اند وعرقچين پوست او در ازالهء درد سر مزمن وشقيقه ودوار بغايت مجرب وبيه وگوشت او شهوت پر آن را اعاده مىنمايد وقاطع بلغم ورافع يرقان وبيرند وقاطع خون همهء اعضاء وپختهء او جهة سل ومطبوخ او در روغن زيتون كه مهرا شده باشد جهة مفاصل ودرد كمر ونقرس وطلاى او جهة تحريك ماه مؤثر است وابن بيطار گويد كه ماهى شبيه بر عاد ملاحظه كردم وبغايت مخدر وخوردن او را كشنده يافتم رغوه كف مايعاتست وآنچه از جامدات برسر آيد مثل صابون ونمك رغوة القمر حجر القمر است رغيدا اراقو است رغوة الملح زهرة الاسيوسل است رغوة الحجامين ورغوة البحر اسفنج است رغث جلنار است رق سلخقاة بريست رقس سلحفاه نهرى بزرگست رقيب الشمس صامر يوما است ونوعى ازيتوع را شامل است رقع فارسى خرفطانست رقعا اسم عربى حمار صغير است وگويند سرخس است رقاقس لغة بربريست وگويند جفت آفريد است وبعضى اسم خصيه الثعلب دانسته‌اند رقون ورقان حنا است رقعه به عربى شامل جميع ادويه است كه خوردن او جهة شكستكى استخوان مفيد باشد ومصطلح از آن بيخى است صلب زرد رنگ وسرد و خشك ودو مثقال او بازردهء تخم مرغ نيمبرشت جهة ضربه وسقطه وريزه شدن استخوان نافعست وبايد سه روز متوالى تناول نمايد رقع يمانى گويند درختيست بقدر درخت گردكان وبرگش مثل برگ درخت چنار وثمرش شبيه بانجير وبقدر انار ودانه ثمرش مانند دانهء انجير وبا شيرينى وماكو است ومؤلف تذكره گويد كه او را در مصر انجير فرنگى گويند نباتش زياده بردو زرع مىباشد وبرگش بسيار سطبر وخشن و پهن ودايم سبز وچون برگ او را در زمين غرس كنند ميرويد وثمرش از برگ بيرون مىآيد وبقدر خيارى كوچك مىشود وبا شيرينى وشير او مثل شير انجير ودانه اش بطعم انجير است وازين صفات ظاهر ميكردد كه انجير بغدادى باشد ودر لارو كرمسيرات ودر مازندران موجود است ودر دويم گرم وخشك وقاطع بلغم وجالى قصبهء ريه وصوت وشير او جهة قوبا وآثار وتحليل او رام وسقوط بواسير وساير اجزاى او جهة وثى وجبر كسر شربا مفيد وقدر شربت از تخم وريشهء او سه درهم ومضر معده ومصلحش كتيرا او طبيخ او منقى بلغم واخلاط غليظه وضماد برگش جهة التيام جراحات نافع است ركبه صدف البواسير است ركف بخور مريم است ركت چندن اسم هندى صندل احمر است رك اسم هندى درخت نيم است رقان به فارسى انار گويند واقسام مىباشد شيرين بيدانه را كه امليسى نامند لطيفتر از ساير وسرد باعتدال ودر اول تر وبا قوهء قابضه وقليل الغذا ومولد خلط صالح ونفاخ وازين جهة باعث نعوظ محرورين است ومدر بول ومفتح وجالى وملين طبع ومورث تشنگى وخوردن او بعد از طعام سبب انحدار آن وجهة تصفيهء روح كبدى وتقويه جگر واستسقأ لحمى و زقى وسوء القنيه ويرقان وسپرز وخفقان والم سينه وسرفه حار وصاف كردن آواز وفربه كردن بدن ونفوذ غذا ورفع جرب وحكه ونيكو كردن رنگ رخسار نافع واكثار او مفسد غذا ومرخى معده ومصلحش انار ترش ودربار والمزاج زنجبيل پرورده است درب انار شيرين در افعال قويتر از آب او ومرخى معده ومصلحش مصطكى است وچون سر انار شيرين را سوراخ كرده بدفعات بقدريكه كنجايش داشته باشد روغن بادام شيرين در او ريخته بر روى آتش گذارند تا روغن را جذب كند وبه حدى رسد كه ديگر جذب نتواند كرد مكيدن او جهة درد سينه وسرفه از مجرباتست وبه دستور آشاميدن آب او با شكر ونشاسته وصمغ عرب وروغن بادام كه نيم گرم باشد همين اثر دارد وانار ترش وشيرين كه به عربى مزو به فارسى ميخوش گويند در سردى وترى مايل باعتدال است وانار ترش در دويم سرد وخشك وقابض ومدر بول مسكن حرارة معده وغليان خون ومانع سيلان مواد معده وجهة رفع خماروقى وخفقان حار ومنع صعود بخار غذا ورفع دخانية آن نافع واكثار او مورث قرحهء امعأ وسحج ومضر مبرود ومضعف جاذبهء جگر وقوه باه ومصلحش انار شيرين وزنجبيل پرورده وامثال او وآب انارين كه با بيه افشرده باشند از نيم رطل تا يكر طل وبيست مثقال شكر خام مسهل صفرا ومقوى معده وجهة بتهاى صفراوى ويرقان وجرب وحكه نافع وضماد مطبوخ مهراى او با پوست وتخم جهة جرب وحكه صفراوى مجرب وطلاى مطبوخ او با شراب جهة تحليل او رام بيعديل است ومضمضهء آب او جهة قروح خبيثهء دهان وقلاع واكتحالش جهة ناخنه وسبل نافع وضماد عصاره او كه در طبخ غليظ شده باشد با قدرى عسل جهة قروح خبيثه وقرحهء بينى وگوشت زياد وزخمها ودرد گوش مفيد است وسويق او قابض وجهة رفع خواهش خوردن گل وامثال او زنان حامله را مؤثر است ورب انار ترش در افعال قويتر از آب اوست وچون آب انارين را در ظرف مس بقوام آورند جهة سلاق وجرب وتقويه باصره وجراحات مزمنهء خبيثه نافع وچون جوف آن را خالى كرده وروغن گلسرخ در او ريخته بآتش نرم گذاشته در گوش چكانند جهة درد آن بغايت مؤثر است وپوست انار بغايت قابض وبارد ومجفف است وسفوف او با عفص مسهل بعصر اخلاط سوخته وجهة رفع آتشك بغايت مفيد وجلوس

128