خاك مس است كه بعد از گداختن در بوته ميماند ودر طعم تا تند مس است وقسم ديگر مرقشيشاى سوخته است وقسم اول وثانى مستعمل و گرم وخشك وبسيار مجفف وجهة جراحات خبيثه وقلاع وجوشش والتحام زخمها ودلهاة منقطع وحبس خون او وقروح مانه ومقعد وبردن گوشت زياد ونرم كردن وكم كردن موى وبا موم روغن جهة دبيله وخشك كردن قروح سر ونفوخ او در خلق جهة انتهاى خناق نافع وآشاميدن او كشنده است دنيساقوس بيونانى بمعنى وايم العطس وآنهم قسمى از خاراست ساقش دراز وخار دارد وبرگش محيط ساق وشبيه به برگ كاهو وبر هريندى از ساق دو عدد برگ دراز خاردار ومزغب ودر بيرون ودرون برگش برآمدگى ها مثل حباب وخاردار وطرف برگ متصل بساق مجوف وعميق وآب باران در آن جمع مىشود وبر سر هر شعبهء كه از ساق رسته چيزى شبيه بسر خارپشت وخاردار وبعد از خشكى سفيد مىشود وچون بشكافند ودر جوف او كرمهاى ريزه سفيده شفاف مىباشد وقوتش مدتها باقيست در دويم گرم وخشك ومجفف با قوهء ترياقيه وجالى وآشاميدن نقيع ومحلول او در آب سه روز متوال جهة سپرز وتحلل خلط غليظ وتفتيح ورفع لرز وپختهء او مقوى قصبهء ريه وجگر ومدر بول ومخرج گرم معده ومحلل خناق وضماد او جهة ثاليل وقروحإ شهديه سرو ضماد پخته ء او جهة بيحس كردن عضو كه ادراك الم بريدن وسوختن نكند وطلاى مطبوخ بيخ او با شراب جهة شقاق مقعد ونواصير تضميد وسر او كه بجاى ثمر اوست بعد از پختين بر موضع گزيدهء افعى وغير آن جهة رفع سميت نافع وچون در پارچهء بسته در شيرحل كنند واز آن قدرى در شير ديگر ريزند باعث انجماد او ميكردد وچون كرمهاى جوف ثمر او را در پوست حيوانى بسته بر بازو وكردن به بندند جهة رفع تب ربع مؤثر دانسته‌اند ومضر كرده ومصلحش صمغ وقدر شربتش تا سه درهمست ديك برديك اسم فارسى است ومرگ موش عملى نيز گويند وآنزرنيخ وآهك وزنجار وزيبق است كه مجموع را سائيده در ديگ مضاعف تصعيد كنند از جملهء مسمومات قويه وشد است وجهة بردن گوشت متعفن زخمها وقلاع خبيثه وقروح ساعيه وآكله وبتخفيف رطوبات وقطع سيلان خون جراحات وبا عسل جهة قلع آثار جلد ودانه بواسير مؤثر است ديامرون اسم يونانى شربت توت است ديسم حماهم است ديا سقو ليطوس جوارش كمونى است دياقورا اسم يونانى شربت خشخاش است دينار اسم سريانى تخم كشوث است دينارويه اسم فارسى قسمى از خراه برتيست ديگ اسم عربى خروس است ودر دجاج مذكور شد ديو يا قونيطس اسم يونانى اصل اللوفست ديفر وجانس ديفر وجس است ديو سير بلبوس است ديو انجير تين برنسيت ديواسدست حند قوقاى بريست ديو خار اسم فارسى عو سج است ديوچه اسم فارسى علق است حرف الذال ذا قسنى اسم يونانى خار است ذاما سكينا اسم رومى اجاص است ذاقنى الاسكندرائى گياهيست برگش قريب بدرخت خارحبلى شبيه به برگ مورد وازآن بزرگتر وسفيد وطول شاخهاى بقدر شبرى واز ساق و ما بين برگ ثمرى رسته بقدر نخودى وسبز ومدور وبيخش خوشبو وشبيه بعود وشد طعم ودر دويم گرم وخشك ومدرد مخرج جنين وجهة تقطير و حبس بوال وحيض نافع وقدر شربتش از بيخ وثمر تا دو مثقالست ذاقنى ويدس يونانى وبمعنى شبيه الغار وقسمى از مازريون عريض الورق است وبه عربى بازر ودر شام بقله نامند ساقش بقدر زرعى وشاخهاى او بسيار وباريك واز نصف اعلا ميرويد وپوست شاخهاى قوى ولزج گلش وسفيد وثمرش بعد از رسيدن سياه دانهء او كوچكتر از حب الغار در آخر سيم گرم وخشك ومدر ومسهل قوى بلغم واخلاط غليظه ومقيى دو مدر حيض ومحلل وهفتح وجالى جلد ورافع آثار واستعمال او شربأ جايز نيست وقدر شربتش از برگ تا سه قيراط واز ثمر تا پنجعدد ومقطع ومحرق غلط ومصلحش نشاسته وكتيرا وبدلش دو وزن او ما زريونست ذبل پوست سنگ پشت هنديست وگويند استخوان اوست بغايت سياه وبعضى اجزأ او مايل بزردى وبراق وصلب در دويم سرد وخشك وجالى وبغايت قابض وشرب محكوك او مسقط بواسير وبا عسل جهة التحام قرحه ء قصبهء ريه ونفث الدم وتب ربع وضماد او جهة او رام او وسرطان وخنازير واسقاط بواسير وطلاى سوختهء او با سفيدهء تخم مرغ جهة شقاق كعب وشق رحم كه از ولادت بهم رسد وشقاق مقعد وخروج آن نافع وفرزجهء او مانع سيلان رحم واسقاط جنين وجهة تسهيل ولادت مفيد ومضر جگر ومصلحش سبب وقدر شربتش تا دو مثقال وبدلش استخوان قنفذ ومثانهء او وبا لخاصيه جهة رفع نخالهء بن موى ومولد قمل ريختن موى مؤثر است وچون او را با چوب داريكه آدميرا ار كلو كشيده باشند وقدرى خاك قبر مقتول بخور كنند در منع سحر وفتنه مجرب دانسته‌اند وبه دستور در ؟ ؟
متبا غضين مؤثر است ذباب به فارسى مگس نامند وتكون او از فضلات واول كرم وسفيد است وگستاز يك هفته پر بهم ميرساند واز كافور وزرنيخ وروغن زيتون ميكريزد وگويند چون صورت مكسى از كندش وزرنيخ ساخته در محلى گذارند منع او مىنمايد در اول گرم وتر وبهترين او سياه وبعد از آن ازرق است وزرد او خالى از سميت نيست محلل وجاذب وضماد او محلل او رام ورافع گوشت زياد جراحات ومانع انتشار موى وداء الثعلب وحكه وقوباد وچون سر او انداخته بر موضع گزيدهء زنبور بالند رافع الم آن وجاذب سم است وتكرار ضماد او جهة داد الثعلب

121