سريع الاثر وجلوئس در طبيخ او جهة فالج وجمول بيه او قاطع حيض وطلاى خون او قبلز بلوغ مانع برآمدن موى وبزركشدن پستان وماليدن زهرهء او بر فرج جهة عسر ولادت مجرب وتدهين بروغنى كه در ظرف مس يبقلع او را مهرا پختهء باشند جهة رويانيدن موى ودراز كردن او بيعيل واكتحال مغز سرا وبا آب پياز جهة نزول آب وبا عسل جهة بياض وطلاى او بر كف پا مهيج باه وسركين او جهة جهة قو با وبيضا چشم وخاكستر سوختهء او جهة منى سستى مؤثر وشير وبول او بغايت جالى ودر آشيان اومنجمد او بهم مىرسد وشيرزق نامند بقدر بند انگشتى وسفيد ومتخلخل شبيه بقلى وسوراخ داراست يك مثقال او قاتل وربع درهم او مخرج حصاه واكتحال او رافع بياض عين وطلاى او باعث جراحت جلد وسترندهء موى وقالع ثاليل است وگذاشتن سر او در زير بالين كه عالم بر آن نباشد مورث بيخوابى وبه دستور دل وچشم او همين اثر دارد ودفن كردن سر او در برج كبوتران موجب جمعيت كبوتران ودر سوراخ موش باعث گريختن ايشان از آن مكان وداشتن آن مورث قبولست خفج خردل بريست خف الغراب نوعى از حلزونست درازتر از ودع وبزركتر از آن خفرج خرفه است خل الزيت ترشى است كه از روغن زيتون وغوره يا از سركه وروغن بادام ونان قطير وشكر ترتيب دهند خلال ابرهيم جزر برتيست خلان ران نوعى از آطريلال است خلال خليل نبات آطريلال است خلوق زعفرانست خلال مأمون از خراست خليان اسم يونانى بارزد است خلقيتس اسم يونانى زاجست خل الخمر سركهء انگوريست خل العضل سركهء عنصل است ودر اسقيل مذكور شد خلال در ملج مذكور شد وآنغورهء خرماست كه از حد بلح گذشته باشد وبستيبا جرانيز باين اسم نامند خل به فارسى سركه نامند واز خرما ومويز وشكر وعسل وانجير وامثال آن واز حبوبات مثل بربح وغيره ترتيب ميدهند ومراد از مطلق او سركهء انگوريست وخل خمر او را از آنجهة گويند كه ماداميكه اولا خمر نشود سركه نميگرد وبخلاف ساير كه اولا ترش ميشوند وبهترين همه سركهء انگوريست وبعد از آن مويزى وانجيرى وسركهء انارى ونار جيلى وعسل وسه قسم اخير گرم وخشكند وسركهء انگورى مركب القوى ودر دويم سرد وخشك وگويند خشكى او در سيم است فابض وبسيار مجفف وسريع النفوذ ورسانندهء قوهء ادويه باعضا وملطف وقاطع اخلاط غليظه ورافع تشنگى ومعين هضم وقاطع نزف الدم اعضا ومحرك اشتها وگدازنده بلغم وسپرز وموافق معدهء ملتهبه وبلغميه وجهة قطع صفرا وتفتيح معده وسده ماساريقا وسپرز ومداومت خوردن او ناشتا قاتل كرم معده وكرم او با عسل جهة نفس الانتصاب نافع وقى كردن بعد از خوردن كرم او جهة ادويهء قتاله ودفع جمود وخون وشير در معده وبا نمك جهة رفع ضرر فطر وسگ ديوانه گزيده ومكيدن او بتدريج جهة زلو ئيكه در خلق مانده باشد وسرفهء كهنه رطوبى وغرغرهء او جهة منع سيلان فضول بحلق وخناق وسقوط لهاة ودرد دندان ومضمضهء او با نمك جهة قطع خون بن دندان كه كنده باشند وبا زاج سفيد جهة خون لثه وسستى آن وطلاى آن جهة منع انتشار قروح خبيثه وباد سرخ وجمره ونمله وجرب متقرح وبواسير وداخس وورم ظاهرى وباطنى ومانع ورم جراحات تازه ودرد سرحار وخارش بدن وگزيدن حيوانات سميهء حاره وسوختگى آتش بغايت مجرب وچون بر عضوى بمالند منع قبول ماده از عضو مجاور خود مىكند ونطول او جهة گزيدن حيوانات سمى وبر موضع نزف الدم ظاهر بدن جهة قطع سيلان خون وطعاميكه با سركه پخته باشند منع سيلان فضول بشكم مىكند وضماد انجير يكه در آن پخته باشند جهة سوزش عضو وخشونة آن از مجربات وبا گوگرد جهة نقرس وبا عسل جهة رفع آثار تحت چشم وخون مرده وبا روغن گل جهة درد سريكه از آفتاب حادث شده باشد و با آرد جو جهة خناق وورم پستان وبنا گوش وبا خاكستر كرم جهة غدد وورم بارد وبا حرمل جهة خدر وكزاز ومفاصل جوشانيدهء او با گلاب كه پارچهء را با وتر كرده باشند وبر سر كماد كنند جهة درد سريكه از صفر او خون وبتحارات حمام حادث شده باشد مجرب وپاشيدن سركه كه بر سنگ گرم كرده پاشند وبه دستور سنگرابر آن انداخته بخارا وجهة درد سر مزمن ونزلات وسرفهء مزمن وبواسير وخوردن انجير ومويز يكه در آن خيسانيده باشند جهة سپرز ومضمضمهء طبيخ او با زيره وصعتر جهة تسكين درد دندان وقروح لثه مجرب وقطور او جهة كرم گوش وبخورا وجهة دوى وطنين وگرانى سامعه وتفتيح سدد خيشوم وبوئيدن او جهة سدهء مصفاقه وبا گلاب وروغن بادم وروغن گل جهة سرسام وهذيان نافع وچون يك اوقيه پياز عنصل خشك را ورق كرده ودر سركه بجوشانند تا مهرا شود تا يك هفته در آفتاب گذاشته صاف نمايند وهر روز ناشتاتا دو درهم از آن بنوشند جهة رفع بدبوئى دهان كه بمشاركه معده باشد محرب ودرجميع افعال مثل سركهء عنصل است كه در اسفيل مذكور شد ومضر پيران وسودا وى مزاج وقوه باه وصاحبان سرفهء تازه وسعال يابس ومضرا اعصاب واعضاى عصبانى ورحم ناقهين ومبرودين وصاحبان رياح غليظه ودر مفاصل ومداومت او مورث استسقأست در صاحبان ضعف احشا وشش ومضعف بصر ومورث زردى رخسار وسحج ولاغرى بدن ومصلح او شيرينيها وگوشت آب چرب سراب سرخ غليظ ودر رفع وضرر سرفه شيرينى وروغن بادم وادويهء ضعيف الحرارة ودر ضعف اعصاب عسل وادويهء حاره ودر سجع لعابها وقدر شربتش تا هفت مثقال وبدلش در بعضى امور شراب ودر بعضى آب ليموست وسركه طارمى ونارجيل مضر

106