باطل مىكند ومصلح او در سخونه ريه صمغ وخشخاش است وتصريح نموده اند كه قسم مادهء او باعث تولد ذكور است ونوع ديگر را برگ مثل نوع اول وعريضتر وبا رطوبة چسبنده وگلش بنفش وبيخش دو عدد وكوچكتر از اول وهر دو مملى ودراز ودر سيم كرم وخشك وقاطع باه وقابض اسهال وخشك سائيده او ونوع اول محلل او رام بارده ومنقى قروح ورافع عفونة آن وجهة نمله وقروح خبيثه وقلاع رطبه مفيد ومفتح سدد ورافع آثار جلد است خصيه واز جميع حيوانات زبونترين اعضا ورطوبت در او غالب ومقيئ وبهترين همه خصيهء خروس است مبهتى ومولد خون صالح ومصلح ساير او پختن وبا نمك وصعتر استعمال نمودنست وخواص خصيهء هر حيوانى در ضمن او مذكور مىشود خضلاف بضاد معجمه درخت مقل است وگويند مقل مكيست خضف خربزهء نا رسيده است خطر وسمه است خطمى معروفست وسفيد وسرخ والوان مختلفه مىباشد وآنچه بيكل باشد خطمى برى وخطمى نر نامند وجالينوس سرد وتر دانسته وشيخ الرئيس كرم وبا عتدال واكثر مركب القوى ومايل بسردى وترى واز انواع خبازى شمرده اند ومحلل ومنضج ورادع ومرخى وكل او ضعيفتر از برگ وساق وهر گاه برگ وساق او را خشك كرده كوبيده استعمال نمايند بهتر دانسته‌اند وآب طبيخ او جالى امعا ومقعذ ورافع ضرر تندى ادويه مسهله ويك مثقال او جهة تحليل قولنج وگشودن بول وحيض وقرحهء امعا ونفث الدم وسرفهء حار واسهال ومغص ومواد سودا وى وخلط خام وضماد او جهة التيام قروح وتسكين درد ورمها وتحليل او وخنازير ونضج جراحات وبرمل وورم پستان ومقعد وورم جراحات وخزاز وشكستگى اعضا وعرق النسأ ومفاصل ونقرس وبا روغن زيتون وجهة گزيدن هوام وسوختگى آتش وبا ادويهء مناسبه وروغنها جهة ذات الجنب وذات الريه وضماد پختهء او با روغن بغايت منضج سريع الاثر در او رام حاره ونطول او جهة نرم داشتن موى وجلوس در طبيخ او جهة ورم مقعد وانضمام فم رحم زنان عقيم مفيد وتخم كوبيدهء او جهة سنگ كرده ولعاب او با شكر جهة جهة سرفهء حار وضماد او با سركه كه در آفتاب نشيند جهة بهق وبا روغن زيتون وسركه جهة سموم حيوانى ويكجز وتخم او با دو جز ودانه خرما كه با سركه طلا كنند جهة ورم بغايت مجرب وپوست بيخ او بغايت ملين وقوى التحليل وطبيخ او جهة مغص وزحير وسدهء امعا وقرحهء او وبا شراب جهة عسر بول وحصاة ورفع فضلات خام مثانه وعرق النسأ وارتعاش وشكاف عضلات وجلوس در طبيخ او وبه دستور تضميد آن جهة تحجر مفاصل وصلابت اعضا ومضمهء طبيخ او سركه جهة درد ودندان نافعست وچون بيخ او را كوبيده ودر لثه بسته در آب گذاشته در زير آسمان چندان بگذراند كه منجمد گردد طلاى او جهة رفع تهيج پلك چشم مؤثر وبجهة سرفهء حاره ونفث الدم مجرب وطبيخ او نيز همين اثر دارد ومضر معده ومتصلح او عصارهء زرشك وعسل و رازيانه وگويند مضر ريه است وعسل مصل حاوست وقدر شربتش از يك مثقال تا دو مثقال واز طبيخ او تا سى مثقال وبدلش خبازى وصمع خطمى بغايت مسكن تشنگى وقابض طبع ورافع قى صفراويست خطاف به فارسى پرستوك وبتركى قرلا نقوع وبديلمى چچلا نامند واز طيور معروفست گوشت او در سيم گرم وخشك وكباب او مفتح سدد ورافع سنگ مثانه ورافع يرقان وامراض سپرز وآشاميدن يك مثقال از خشك مسحوق او جهة قور باصره وغرغرهء او با آب جهة خناق وجميع امراض حلق نافع وطلاى سوخته ء او همين اثر دارد واكتحال محرق او مقوى باصره ودماغ او با سركين ويا خاكستر او با عسل جهة ابتداى نزول آب وبياض وجرب وسبل وظفره نافع وبه دستور خون گرم او وسركين او بغايت جالى وجهة بهق وآثار ونيكو كردن رنگ رخسار وبا زهرهء گاو جهة سفيد كردن رنگ رخسار وجهة سفيد كردن موى سياه مجرب دانسته‌اند وخوردن آب معصورمد قوق او با قدرتى بادر فرج جهة اخراج جنين ميت سريع الاثر است وبه دستور يك مثقال خاكستر آشيان او كه سوزانيده باشند جهة عسر ولادت بغايت مفيد وخوردن خون او سبب رفع شبق زنان وطلاى او بعد از كندن موى سفيد باعث رويانيدن موى سياه مجرب دانسته‌اند وطلا كردن چشمهاى او با روغن زنبق برناف زنان جهة عسر ولادت بسيار مؤثر وسعوط زهرهء او جهة سياه كردن موى سر وريش سفيد مهر يارس گويد مجربست ومؤلف مالايسع گويد مخصوص سفيدى قبلز وقت است وبايد شير دهن درنكاه دارند كه دندان سياه نشود چون در سالى دو بار بچه مىكند وهر گاه درحين زيادتى نور قمر شكم بچهء او را بشكافند دو سنگ ريزه ظاهر ميكرد ويكى ملون چون غير ملونرا در پوست گوساله كه در عين زائيدن بتهجى گرفته باشند كه بدن گوساله بزمين نرسيده باشد ذبح كرده باشند بسته بر بازوى صاحب صرع يا بكردن او به بندند در رفع صرع جميع اطبأ مجرب دانسته‌اند وسنگ ملونرا چون در حرير سفيد پيچيده نگاهدارند باعث جاه وقبول وقضاى حوائج مىگردد وامين الدوله گويد سنگ ملون سرخ مىباشد وتلعيق او موجب رفع فزع است وگويند چون بچهء او را بزعفران وامثال او زرد كنند به دستورى كه در حين رنگ كردن نه بيند جهة رفع زردى بچه سنگ يرقان بآشيان آورد وچون وقت صلوة جمع آشيان او را خراب كرده به آب حمل نموده به آن غسل بدن كنند باعث بطلان سحر و شتر آنست خفاش به فارسى شب پره گويند در سيم گرم ودر چهارم خشك ومرق پختهء او مسهل فضلات غليظه وزرداب ورافع استسقأ ومهراى او در روغن زيتون وزنبق جهة فالج ورعشه ومفاصل ونقرس ودرد كمر وورمهاى بارد وطلاى مطبوخ او براحليل جهة احتباس بول

105