فرج المهموم 2 ، 96 - 97 نجفى 482 = بحار 23 / 220 [ ند سعد ] اليقين 175 - 176 / 460 - 461 عنوان كتاب در الامان 1 ص 69 / الامان * * برگ 27 - پ / الامان * * * برگ 51 - پ " كتاب الواحد " ياد شده اما در الامان 2 والامان * [ برگ 47 - پ ] " كتاب الواحدة " آمده است . ابن طاووس در سعد ( چنان كه از آن در نجفى وبحار نقل شده ) از اين تأليف ، به عنوان يكى از منابعى كه كلمات " الذين اصطفينا . . . " را در آيه 32 / فاطر اشاره به تمامى اولاد رسول الله [ ص ] مى داند ياد مى كند . اين مورد در سعد چاپى نيامده است .
مورد نقل شده در فرج المهموم 96 از آغاز اخبار مربوط به امام حسن [ ع ] مى باشد .
بنابراين ممكن است كه اين تأليف منقسم به ابواب متعددى بوده كه هر كدام متعلق به يك امام بوده است .
درباره هويت مؤلف ابهاماتى وجود دارد ; به گفته نجاشى ( ص 62 ش 144 ) مؤلف أبو محمد الحسن بن محمد [ بن الحسن ] بن جمهور العمى البصري است كه گر چه خود ثقه بوده اما از ضعفا روايت مى كرده است نجاشى نظرى را نقل كرده كه وى از پدرش موثق تر بوده است . اهميت معناى اين توضيح از فهرست طوسى روشن مى شود ; در آنجا كتاب الواحدة را محمد بن الحسن بن جمهور يعنى پدر ، نوشته كه برخى از تأليفات او رنگ غلو دارد ( غلو وتخليط ) . الغضائري ( از او در قهپائى 5 / 184 ) ، نجاشى ( ص 337 ش 901 ) وطوسى ( رجال 387 ش 17 ) پدر را غالى و از كسانى كه از امام رضا [ ع ] روايت كرده شناسانده اند . ابن طاووس به تبع طوسى اين تأليف را به پدر نسبت مى دهد . يك شاهد در اثبات اين نسبت ، برخى از قطعاتى است كه در مشارق الانوار رجب البرسى باقى مانده كه داراى عناصر غلو آميز است . از سوى ديگر قطعاتى از كتابي با عنوان كتاب الواحدة مربوط به امام هادى [ ع ] در دست است كه تنها پسر مى توانسته آن را تأليف كرده باشد ( مق‌ : طبرسي ، اعلام صص 363 - 365 ; ابن شهر آشوب ، مناقب 3 / 355 ; بحراني ، معاجز 471 - 472 ) . حدس آقا بزرگ بر اينكه دو تأليف يك نام داشته باشد كه پدر و پسر آن را تأليف كرده باشند ; يا اينكه

594