باره تفسير قرآن و امور مربوط به آن مى باشد . از مقايسه ميان دو باب و توصيف كتابخانه ء او در كشف بدست مى آيد كه تأليفات ذكر شده در سعد السعود ، تنها بخشى كوچكى از كتابخانه ء او مى باشند . 45 بر اساس تنها سخنى كه به صراحت در اين باره آمده كتابخانه ابن طاووس در سال 650 ، مشتمل بر نزديك به 1500 عنوان كتاب بوده است . اين تعداد را محمد بن مكى العاملي شهيد اول ( م 786 ) در سال 776 در دوران اقامت در حله ياد داشت كرده بود . 46 شهيد اول منبع آگاهى خود را ياد نكرده است . بعيد مى نمايد كه منبع وى يك منبع شفاهى باشد زيرا محتمل نيست كه كسى تا يك قرن بعد ، تعداد كتابهاى كتابخانه‌اى را در سال مخصوصى بداند . بنابراين شهيد اول بايد از منبعى مكتوب ، بى واسطه يا مع الواسطة نقل كرده باشد كه محتملا متنى مفقود از خود ابن طاووس است . چنين كتابي مى تواند " الابانه " باشد زيرا يك فهرست ، طبيعى ترين وسيله براى اين نوع آگاهى است و الابانه ، همانگونه كه يادآور شديم در حدود سال 650 نوشته شده است . اگر اين فرض درست باشد ، بر رقمى كه شهيد اول براى كتابهاى كتابخانه ء ابن طاووس ياد كرده بيشتر مى توان اعتماد كرد تا ارقامى كه براى ديگر كتابخانه ها داده شده است . آنچه ما از خود ابن طاووس مى دانيم اين است كه در اواخر حيات وى ( در تاريخى كه نمى توان با يقين

45 . همان صص 64 - 298 . ترتيب فهرست بر مبناى موضوع ، مطابق با سنتى است كه در بسيارى از كتابخانه‌هاى ديگر از جمله مستنصريه به كار مى رفته است ( مق‌ : Pinto ص 229 ) . ممكن است كه كتابها در قفسه‌ها روى همين مبنا منظم مى شده است ( مثلا به جاى تنظيم بر اساس اندازه ء كتاب ) ، نهادن كتابهاى مقدس در آغاز فهرست مى تواند نشانگر سنت همان دوران باشد ; به هر روى رعايت اين شيوه در فهارس ، عادت فهارس كتابخانه‌هاى اروپا در قرون ميانه بوده است . مق‌ : 302 . p , 1890 , Leipzig , Ueber Mittelalterliche Bibliotheken , Gottlieb . Th 46 . جمله شهيد اول در مجموعه‌اى كه به نام " مجموعه الشهيد " شهرت داشته و وى در حله استنساخ كرده آمده است ( نك‌ : ذريعه 20 / 112 ش 1266 ) ; شمس الدين محمد بن على بن الحسن الجبعى ( يا : الجباعى ) ( م 866 ) پدر بزرگ بهاء الدين عاملي در سال 861 آن مجموعه را استنساخ كرده و نسخهء او به عنوان " مجموعة الجبعى " ( يا جباعى ) شهرت دارد ( ذريعه 20 / 77 ش 1996 ) . جمله شهيد در ذريعه 2 / 264 - 265 نقل شده است . . نسخه‌اى از اين مجموعه در كتابخانه ء ملك موجود است كه بنده عكس آن را نزد جناب آقاى رضا مختارى ملاحظه كردم .

132