فردا كوفيان در حالى كه آماده حركت بودند بيرون آمدند و حسن بن على ( ع ) آنان را شمرد و نه هزار و ششصد و پنجاه تن بودند و پيش از آنكه على ( ع ) از ذى قار حركت كند پيش او رسيدند ، هنگام سپيده دم على ( ع ) تصميم به حركت گرفت و دستور داد ميان مردم براى حركت ندا دهند .
در اين حال حسن ( ع ) به پدر نزديك شد و چنين گفت .
« پدر جان هنگامى كه عثمان كشته شد و مردم به حضور تو آمدند و خواستند كه به حكومت قيام فرمايى استدعا كردم كه آنرا نپذير تا همه مردم در اطاعت تو درآيند و هنگامى كه خبر خروج طلحه و زبير همراه عايشه به بصره رسيد تقاضا كردم به مدينه برگردى و در خانه خود بنشينى و هنگامى كه عثمان در خانه اش محاصره شد استدعا كردم تا از مدينه بيرون روى اگر عثمان كشته شد تو غايب خواهى بود و در هيچيك از اين امور راى مرا نپذيرفتى » . [ 209 ] على ( ع ) در پاسخ او فرمود « منتظر ماندن من براى اطاعت همه مردم از هر سو درست نبود زيرا بيعت فقط مخصوص مهاجران و انصارى است كه در مكه و مدينه‌اند و چون ايشان راضى و تسليم شدند بر همه مردم تسليم و رضايت واجب مىشود ، اما بازگشت من به خانه غدر و مكر نسبت به امت بود و اگر در خانه مىنشستم از تفرقه و پراكنده شدن امت در امان نبودم ، اما بيرون رفتن من از مدينه هنگامى كه عثمان را محاصره كرده بودند چگونه براى من ممكن بود ؟ كه مردم همانگونه كه عثمان را احاطه كرده بودند مرا هم احاطه كرده بودند و اى پسرم از اعتراض در مواردى كه من بان از تو داناترم خوددارى كن .
آنگاه با مردم حركت فرمود و چون نزديك بصره رسيد سپاهيان را آرايش داد و پرچمها و رايات را بست و هفت رايت قرار داد براى مردم قبايل حمير و همدان پرچمى بست و سعيد بن قيس همدانى را بر ايشان فرماندهى داد و براى قبايل مذحج و اشترىها پرچمى بست و زياد بن نضر حارثى را بر ايشان گماشت و براى قبيله طى پرچمى بست و عدى بن حاتم را فرماندهى داد براى قبايل قيس و عبس و ذبيان پرچمى بست و سعد بن مسعود ثقفى را بر ايشان فرماندهى داد

209 - خوانندگان عزيز توجه خواهند داشت كه بر فرض صحت اين گفتگو ، از باب روشن شدن مطلب براى ديگران است كه چنين سؤالى در ذهن آنان خطور كند . ( م )

182